Harfler ve cüzlerinden evvela ب'nin fenn-i sarfça bir mânâsı istiânedir. Bir mânâ-yı örfîsi teberrük mânâsı olmasından bu ب'nin merci-i müteallikı kendi mânâsından çıkan اَسْتَعِينُ ve اَتَيَمَّنُ fiillerine bağlanıyor. Veyahut Bismillah’taki perdesinde قُلْ (söyle)’den çıkan اِقْرَاْ (oku) fiiline bakar. Yani: “Ya Rabbi, ben senin isminin yardımıyla ve onun bereketiyle okuyacağım. Her şey senin kudretinle ve icadınla ve tevfîkinle olduğu gibi, yalnız ve yalnız senin isminle başlıyorum.” Demek Bismillah’tan sonra اِقْرَاْ okumak lâfzı, âhirinde mukadder olmasından hem ihlâs, hem tevhidi ifade eder. Ama اِسْمِ kelimesi ise: Biliniz ki, Zât-ı Vâcibü’l-Vücudun bin bir esmasından bir kısmına “Esmâ-i Zâtiye” denilir ki, her cihette, Zât-ı Akdes’i gösterir. Onun adı ve onun ünvanıdır. “Allah, Ehad, Samed, Vâcibü’l-Vücud” gibi çok esmâ var. Bir kısmına da “Esmâ-i Fiiliye” tabir edilir ki, çok nevileri var. Mesela, “Gaffar, Rezzak, Muhyî, Mümît, Mün’im, Muhsin.” Cümlesini açıklar mısınız

“Bismillah” kelimesindeki harfler veya kısımlarından önce “ ب” (b)nin Arapça gramer kaidelerine göre bir manası “esteinu” “yardım dilemek”tir. Bu “ ب” “b” harfinden istifade ile  “yardım dilemek” manası çıkar

Bir manası da örfen yani halk arasında herkesin de bildiği gibi “eteyemmenu” “teberrük” yani ondan “bereket ummak” manası çıkar. Halk besmele ile bereketleneceğini ümit eder ve öyle itikad eder. Bu örfen herkesin bildiği bir manadır. Yani toplumda “bismillah” diyen herkes anlar ki bu kelime bereket ve ihsanın kaynağıdır.

Bu “yardım dilemek” ve “bereket ummak” manaları mukadderdir. Yani bu manalar “Bismillah” içinde bizzat zahiren zikredilmediği halde “kastedilen” manaları ifade ediyor. 

“…bu ب nin merci-i mütealliki kendi mânâsından çıkan اَسْتَعِينُ ve اَتَيَمَّنُ fiillerine bağlanıyor.”(Emirdağ Lahikası)

Bismillah”taki “ ب” (b) “eteyemmenu” (bereketlenirim) ve “esteinu” (yardım dilerim)manaları ile ilişkili ve bağlantılıdır. Yani “ ب” (b) harfinin işaret ettiği manalar bulunmaktadır. “Bismillah'ın "bi" si "بِ" -ile- manasına gelir. Besmele ise "Allah'ın ismi ile" demektir. Burada ayetin söylemediği fakat kasdettiği bir şeyler var. Çünkü Allah'ın ismi ile demekle zahiren cümle tamam olmuyor. Allah'ın ismi ile ne? İşte Üstad buna cevab olarak, "mukadder mana" denilen ve zikredilmediği halde kasdedilen manaları sayıyor.

Bismillah içinde قُلْ “kul” (de ki) manası (takdir edilmiş) bulunmaktadır. Hatta “Bismillah”ın içinde de gizlenmiş olan قُلْ “de ki” ifadesi Kur’an’ın başka ayetlerinde açıkça zahiren gördüğümüz “de ki” ifadelerine kaynaklık teşkil etmektedir. Onların esası ve anası hükmündedir. Kur’an’daki قُلْ “de ki” ifadeleri “Bismillah”taki قُلْ “de ki” ifadesine bakar.

Bismillah’ta takdir edilmiş قُلْ “kul” (de ki) yine takdir edilen اِقْرَاْ “ikra” (oku)manasına da bakar. Yani bismillah içinde gizlenmiş “kul” kelimesi, takdir edilen “oku” manasına da işaret eder. Yani bismillah dediğimde aslında “Ya Rabbi, ben senin isminin yardımıyla ve onun bereketiyle okuyacağım. Her şey senin kudretinle ve icadınla ve tevfîkinle olduğu gibi, yalnız ve yalnız senin isminle başlıyorum" demiş olurum.

“Demek Bismillah'tan sonra اِقْرَاْ okumak lâfzı, âhirinde mukadder olmasından hem ihlâs hem tevhidi ifade eder” (Emirdağ Lahikası)

İşte “ikra” kelimesi “Bismillah”tan sonra takdir edilmiş. Orada “ikra” kelimesi bulunmasa bile o mana kastedilmiştir. Yani “ben Bismillah derim sonra okurum. Onun ismini zikreder sonra iş yapmaya başlarım. Önce Allah isminin sonra da, yapılacak fiillerin gelmesiyle onun eşi ve benzeri olmayan bir Allah olduğu inancını vurgulamış olurum. Allah’ın ismi önce, takdir edilen fiiller ise sonra gelir. Çünkü önce “Bismillah” sonra da “esteinu” “eteyemmenu” ve “ikra” gibi fillerin takdir edilmesi “ilk ve öncelik olarak Allah’ın kudret ve iradesini düşünmeye sevk” etme manasını taşır. Sonda, ahirde zikredilen yani takdir edilen bu manalar ancak Allah’ın ismi ile vücut bulabilir, onun izni olmadan yaprak kımıldamaz.

Bununla da “ey rabbim önce senin ismin zikredilir. Ancak senden yardım dilenir. Her ne yapacak olsam önce ve sadece senden yardım istenir.” İtikadını idrak etmeye yöneliktir.

 “Bismillah”taki   اِسْمِ ism kelimesi Allah’ın sayısız isimlerinin bir kısmı olan zati isimlerine bakar. Ve onu gösterir. Bu isimler Allah’ın zati sıfatlarıdır. Allah’tan başkası için düşünülemez. Bu sıfatlar sadece on amahsustur.

Bu ism kelimesi aynı zamanda “Esmâ-i Fiiliye" ye de bakar. Bu fiili isimler kâinatta tecellilerini görmekteyiz. Rızık verilmesi, doğum ve ölümler, kainattaki değişimler, güzellikler, nimetler hepsi Allah’ın bu fiili isimlerinin tecellisidir.