"Hem ezcümle, Mecmûatü’l-Ahzâb’ın ikinci cildinin 379’uncu sahîfesinde, Hazret-i Gavs’ın Virdü’l-İşâ nâmındaki münâcâtında şu fıkra var: فَالْوَاصِلُ اِلٰي سَاحِلِ السَّلَامَةِ هُوَ السَّع۪يدُ الْمُقَرَّبُ (Hâşiye-1) وَذُو الْهَلَاكِ هُوَ الشَّقِيُّ الْمُبَعَّدُ وَالْمُعَذَّبُ (Hâşiye-2) İşte Hazret-i Gavs’ın şu fıkrası, فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَع۪يدٌ âyetinin bir nevi‘ tefsîridir. Şu küllî âyetin bir kısım efradını altıncı asır ile on dördüncü asır, âyetin külliyetinde dâhil bir kısım efrâd-ı mahsûsayı irâe ettiğine müteaddid emâreler var. Âyetin külliyetinde (Hâşiye-3) tevâfuk sırrıyla, فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ kelimesinde bu zamanın en büyük şakîlerinden üçüne cifirce tevâfuk etmesi, o küllî âyette bunlar dahi kasden murad olduklarına emâredir, belki işarettir."

Sekizinci Lema'da geçen bu kısmı izah eder misiniz? 

"Gavs-ı A‘zam, meşhur kasîdesinde sarâhat derecesinde bizlerden, yani Hizbü’l-Kur’ân’dan haber verdiği gibi, daha birkaç yerde yine işârî bir tarzda haber veriyor. Ezcümle; o kasîdenin arkasında Mecmûatü’l-Ahzâb’ın 563’üncü sahîfesinde, yine o ma‘lûm mürîdinden bahsediyor ve diyor ki: فَمُر۪يد۪ٓي اِذَا دَعَان۪ي بِشَرْقٍ ٭ اَوْ بِغَرْبٍ اَوْ غَارٍ ف۪ي بَحْرِ طَام۪ي اَغِثْهُ beytinde diyor ki: “Garbda beni çağırdığın vakit, senin imdâdına yetişeceğim.” Evet doğrudur. Arabî tarih ile bin üç yüz otuz dokuzda (m. 1920), müdhiş bir buhrân-ı rûhî ve dehşetli bir heyecân-ı kalbî ve dağdağalı bir teşevvüş-ü fikrî geçirdiğim sıralarda, pek şiddetli bir sûrette Hazret-i Gavs’dan istimdâd eyledim. Bir-iki yerde bahsettiğim gibi, ‘Fütûhu’l-Gayb’ kitabı ile, duâ ve himmetiyle imdâdıma yetişti ve o buhranı geçirdim."

Sekizinci Lema'da geçen bu kısmı izah eder misiniz? 

İki Mekteb-i Musibetin Şehadetnamesi

Bediüzzaman Hazretleri, "İki Mekteb-i Musibetin Şehadetnamesi" ile neyi kasdetmiştir? İki mektep ve musibetler nelerdir? Tarihi arka planıyla izah eder misiniz? 

"Cüz’-i ihtiyârî, kadere münâfî değildir; belki kader, ihtiyârı te’yîd eder. Çünki kader, ilm-i İlâhî’nin bir nev’idir. İlm-i İlâhî, ihtiyârımıza taalluk etmiş. Öyle ise, ihtiyârı te’yîd ediyor, ibtâl etmiyor."

26. Söz Kader Risalesi 2. Mebhas'ın 3. Vecihi'ni kısaca izah eder misiniz? 

"Latîf bir tefe’ül Şeyh Sa‘dî-i Şîrâzî’nin Bostan’ından, Sözler hakkında ben, Hâfız Hâlid, Gālib, Süleyman, Hâfız Tevfîk niyet edip açtık. Tefe’ül bu çıktı: Meâli Yani “Gel, bak. Güller bağı şeklinde hakîkat gülleri açmış. Böyle hakîkat bahçesinde hiçbir bülbül böyle şirin, hoş nağme etmemiştir. Nasıl oluyor ki, böyle bir bülbül öldükten sonra onun kemiklerinden güller açılmasın.” Bu meâl, maksadımıza o kadar yakındır ki, ta‘bîre lüzûm yoktur. Yalnız gülistanımız, ebedî Kur’ân cennetindendir, ondan gelmiştir."

Sekizinci Lema'da geçen bu kısmı izah eder misiniz? 

"On birinci Mes’ele:Rivâyette var ki: “Âhirzamanda bir erkek, kırk kadına nezâret eder.” اَللّٰهُ اَعْلَمُ بِالصَّوَابِbunun iki te’vîli var. Birisi, o zamanda meşrû‘ nikâh azalır. Veya Rusya’daki gibi kalkar. Bir tek kadına bağlanmaktan kaçar. Başıboş kalan bedbaht kırk kadına çoban olur. İkinci te’vîli:O fitne zamanında harblerde erkeklerin çoğu telef olmasından, hem bir hikmete binâen ekser tevellüdât kızlar bulunmasından kinâyedir. Belki hürriyet-i nisvân, yani kadınların tam serbestiyetleri, kadınlık şehvetini şiddetle ateşlendirdiğinden, fıtratça erkeğine galebe eder. Veledi kendi sûretine çekmeye sebebiyet verdiğinden, emr-i İlâhîyle kızlar pek çok olur."

5. Şua'da geçen bu rivayeti izah eder misiniz? İkinci te'vil de geçen "Veledi kendi sûretine çekmeye sebebiyet verdiğinden, emr-i İlâhîyle kızlar pek çok olur." kısmını nasıl anlamak gerekir?

“Her bir şey cüz’î olsun, küllî olsun vücûddan gittikten sonra, [hususan zîhayat olsa], çok hakāik-i gaybiyeyi netice vermekle beraber; âlem-i misâlin defterlerinde olan levh-i misâlî üstünde etvâr-ı hayatı adedince sûretlerini bırakıp, o sûretlerden ma’nîdâr olan ve mukadderât-ı hayatiye denilen sergüzeşt-i hayatiyeleri yazılır ve rûhâniyâta bir mütâlaagâh olur.”

24. mektub'da geçen bu kısmı ve devamındaki misali kısaca izah eder misiniz? 

Kaderi İnkâr Edenlere ve Kader Hakkında Kafası Karışanlara Bu Meseleyi Nasıl İzah Edebiliriz?

Kader nedir? Kadere imanı nasıl anlamalıyız? Kaderi kabul etmeyenlere nasıl ispat edebiliriz? Kader hakkında tereddüt ve şüphesi olanlara Risale-i Nur'dan hangi kısımları okumak gerekir? İzah eder misiniz? 

"Hâşiye: Evet, bazı ehl-i velâyetin ileride talebesi olacak zâtlar, daha dünyaya gelmeden, hiss-i kable’l-vukūun inkişâfıyla kerâmetkârâne keşfettikleri gibi, Risâle-i Nûr’un talebelerinin mühimlerinden birkaç zât dahi, çok zaman evvel, bir hiss-i kable’l-vukū‘ ile, ileride Saîd ile alâkadâr bir surette bir nûra hizmet edeceğini hissetmişler. İşte, onların birisi de Nazîf’tir."

Kastamonu Lahikası'nda (s. 45) geçen bu kısmı nasıl anlamalıyız? Burada, hiss-i kable’l-vukū‘ ile haber verilen zatlardan birisinin Nazif Çelebi olduğunu görüyoruz. Ancak metinde birçok zat tabiri kullanılmış. Hiss-i kable’l-vukū‘ ile haber verilen diğer zatlar/talebeler kimlerdir?

"Ve arzı döndürmesiyle o haşmetli manevranın başka bir sûrette hakîkî ve hayâlî tarzlarını, her gece ve her sene sinema levhaları gibi seyirci mahlûkātına gösteren…”

7. Şua Ayetül Kübra Risalesi'nde geçen bu cümleyi izah eder misiniz?