"kaderin avam içinde cay-ı istimali var." cümlesini izah eder misiniz?

Bahse konu yer şöyledir:

"Evet, ma‘nen terakkî etmeyen avâm içinde kaderin cây-ı isti‘mâli var. Fakat o da mâziyât ve mesâibdedir ki, ye’sin ve hüznün ilacıdır. Yoksa meâsî ve istikbâliyâtta cârî değildir ki, sefâhete ve atâlete sebeb olsun." (26. Söz, Kader Risalesi)

Manen ilerlememiş avam olan halk tabakası için kaderin kullanma yeri vardır. O da geçmiş ve başa gelen musibetler noktasındandır. Yani kişi başına gelen belalarda bu kaderimde varmış diyebilir. Veya geçmişte olan şeyler için nasip ve kader böyle imiş diyebilir. Bu da ümitsizliğe ve hüzne iyi gelebilir.

Yoksa gelecek için veya isyan etmekte kaderin kullanılması caiz değildir. Yani nasıl olsa ne kazanacağım kaderimde var diyerek kişinin tembellik ederek çalışmaması uygun değildir. Hem isyan edip günah işleyerek bunu kadere yüklemek te caiz değildir.