24. Söz'de geçen bu cümleleri izah eder misiniz? Hayvanların ibadeti ve ücreti kısmını nasıl anlamalıyız?

Hayvanât dahi, iştihâ sâhibi bir nefis ve bir cüz’-i ihtiyârîleri olduğundan, amelleri hâlisan livechillâh olmuyor. Bir derece nefislerine de bir hisse çıkarıyorlar. Onun için Mâlikü’l-Mülk-ü Zülcelâl-i ve’l-İkrâm, kerîm olduğundan, onların nefislerine bir hisse vermek için, amellerinin zımnında onlara bir maaş ihsân ediyor. [1]

Biz insanoğlu, kendi ibadetlerimizin mahiyetinden haberdarız. Fakat Meleklerin, hayvanların ve bitkilerin nasıl ibadet ettiğini onların secdelerinin nasıl olduğunu tam olarak anlayamıyoruz. Ayet-i kerimede Cenab-ı Hak: “Yedi gök ile yer ve bunlarda bulunan herkes O'nu tesbîh eder. Ve O'na, hamd ile tesbîh etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat (siz) onların tesbihlerini anlamazsınız. Şübhesiz ki O, Halîm (azabda hiç acele etmeyen)dir, Gafûr (çok bağışlayan)dır.”[2] Buyurmuştur.

Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri temsiller ile bu ayetleri akla yaklaştırıp açıklamıştır. Temsilin kısa özeti ise şudur: “Bir padişah bir şehir veya sarayı yaptığı zaman orada dört çeşit görevli çalıştırır. Bunların özellikleri kısaca şöyledir:

Birinci kısım: Köleleridir. Ne maaş ne de ücret alırlar. Sadece efendilerine hizmet etmekten lezzet alırlar. Bu kısım, meleklerdir.

İkinci kısım: Birtakım hizmetçilerdir. Ne için çalıştıklarını bilmiyorlar. Padişah onları çalıştırıyor ve cüz’i bir ücret veriyor. Bu kısım, hayvanlardır.

Üçüncü kısım: O saray padişahının bir kısım hayvanları vardır. Onlara sadece yem verir. Onların kendi görevlerini yerine getirmeleri onlara bir lezzet veriyor. Bu kısım, bitkilerdir.

Dördüncü kısım: Hem kendilerinin hem de diğer görevlilerin ne için ve kimin için çalıştıklarını ve Saray sahibinin hangi maksatla sarayı yaptığını biliyorlar.  Bu kısım, insanlardır.

Temsilî hikâyenin kısaca özeti böyledir. Yalnız şuna dikkat etmeliyiz  ki temsilde üçüncü kısım olan “Hayvanlar” hakikatte bitkilere, ikinci kısım hizmetçiler ise hayvanlara işarettir.

İşte bu temsilde olduğu gibi kâinatın yaratıcısı olan Cenâb-ı Hakk da kâinatta dört çeşit görevli tayin etmiştir. Bunlar; Melekler, hayvanlar, bitkiler ve insanlardır. Her görevliye kendisine ait vazifeler ve bu vazifeye karşılık ücretler koymuştur.

Bu vazifeleri İslam literatüründe “ibadet” olarak adlandırıyoruz. İbadet kelime anlamı itibariyle “boyun eğme, alçak gönüllülük, itaat, kulluk, tapma, tapınma”[3] gibi anlamlara gelmektedir. Istılahî olarak ise ibadet; kulun Allah’a karşı görevini yerine getirmesidir.[4] Fakat her mahlukun ibadet çeşidi farklıdır.

Hayvanlar, Allah’ın kâinata koyduğu düzene tabi olarak ve kendi fıtratlarında yerleştirilen gayeleri Allah’ın adıyla göstererek ibadet etmiş olurlar. Yani arı bal yaparak, inek süt vererek ve örümcek ağ örerek Allah’ın kendilerini ne için yarattığını ve ne vazife ile bu dünyaya gönderdiğini ilan ederler. İşte hayvanların yaptığı bu fiiller onların tesbihatları, ibadetleri ve hediyeleridir. Yani onlar bu görevlerle Allah’a olan itaatlerini gösterip, bu hediye ve tesbihlerini Allah’a takdim ederler.

Misaldeki cüz’i ücret ise, hakikatte Allah’ın hayvanlara görevlerini yaptırırken aynı zamanda lezzet vermesine işarettir. Hayvanların yaptığı işlerden nasıl lezzet aldıklarını kendimizle kıyasladığımız takdirde anlayabiliriz. Biz nasıl ki sevdiğimiz bir işi yaparken lezzet alıyoruz. Hatta eğer gerçekten o işi seviyorsak neticenin olup olmamasına bakmadan lezzet alıyoruz. Öyle de hayvanlar dahi görevlerini yerine getirirken kendi kabiliyetlerine göre lezzet alıyorlar. Örneğin arı bal yapmaktan, inek süt vermekten ve hakeza bütün hayvanlar kendi görevlerini yerine getirmekten dolayı lezzet alırlar. İşte bu lezzetler onların ücretleridir.

Ayrıca lütfen bakınız;

https://risale.online/soru-cevap/hayvanlarin-fiiliyatlari

https://risale.online/soru-cevap/hayvanlarda-suur