Bediüzzaman Said Nursî 1877 yılında mı dünyaya gelmiştir, yoksa 1878’de mi?

Bediüzzaman Hazretleri’nin Rumî tarihle 1293 doğumlu olduğu kendi pek çok beyanıyla ve resmî belgeyle katî olduğundan yakın zamana kadar, bunun karşılığı olan Miladî 1877 doğumlu olduğu daha yaygın bir şekilde ifade ediliyordu. Çünkü 1293’ün -son üç ayı hariç- ilk dokuz ayı 1877’ye denk gelmektedir. Fakat son zamanlarda yayınlanan bazı çalışmalarda ise Üstad’ın 1878 doğumlu olduğu görüşü daha çok dillendirilmeye başlandı. Gerekçe olarak ise 1921 yılında İstanbul’da Osmanlı Nüfus idaresince kendisine verilen ve Üstad’a ait nüfus bilgilerini gösteren resmî belgedeki doğum tarihi olarak 1293 Rumî ile birlikte 1295 Hicrî tarihinin verilmiş olmasıdır.

Peki, 1295 Hicrî, dolayısıyla 1878 miladî tarihi acaba gerçeği tam olarak yansıtıyor mu? Biz aynı kanaatte değiliz. Hatta şunu söyleyebiliriz ki Üstad’ın 1295 değil, 1294 Hicrî doğumlu olduğunu, dolayısıyla Miladî 1877 doğumlu olduğunu gösteren deliller bu resmî belgen çok daha güçlüdür.

En büyük delil, Üstad Bediüzzaman’ın Sikke-i Tasdik kitabında tam beş farklı yerde bizzat kendisinin Arabî (hicrî) 1294 tarihinde dünyaya geldiğini beyan etmesidir. H. 1294 ise tam olarak M. 1877 ile örtüşmektedir.

O halde resmî nüfus tezkiresindeki 1295 tarihini nasıl izah etmek gerekiyor? Bunun cevabı, bir birine zıt olan iki hükümden hangisi daha güçlü ise onun esas alınıp zayıf olanın tevil edilmesi metoduyla verilebilir. Dolayısıyla biz burada -daha mutemed olduğunu düşündüğümüz- Üstad Hazretleri’nin kendi beyanlarını esas alıp resmî yazıyı tevil etmek durumundayız. Bunun iki cihetle tevili mümkündür:

Resmî vesikada hem Rumî 1293 tarihi, hem de Hicrî 1295 tarihi birlikte yazılmıştır. Üstad Hazretleri de kendi beyanlarında Rumî 1293 tarihini vermektedir. Bunda bir ihtilaf yok. Fakat Üstad, doğum tarihi için Hicrî 1294 derken resmî belge 1295 demektedir. Muhtemeldir ki, o dönemde resmî kayıtlarda esas olarak Rumî takvim kullanıldığından Üstad’ın beyanıyla -veya eski bir kayıttan- 1293 Rumî bilgisini alan memur, bunun Hicrîsi olarak 1294 yerine 1295 yazarak hata etmiştir. Resmî bir nüfus kaydında böyle bir yanlışın olması mümkün mü denilirse, evet mümkün, hatta vâkidir deriz. Çünkü aynen buna benzeyen ve hatta daha büyük bir hatayı 1906 tarihli resmî nüfus tescil kayıtları yine Üstad Hazretleri’nin doğum tarihini 1888-1889 vermekle yapmıştır ki çok açık bir hatadır. Tam on sene fark var!

Başka bir ihtimal de; o dönemde Üstad Bediüzzaman’la birlikte kalıp hizmetlerini gören yeğeni Abdurrahman’ın Üstad’a vekâleten Nüfus Dairesi’ne gidip bu belgeyi doldurtmuş olmasıdır. Rumî 1293’lü oluşu zaten bilinen Üstad’ın, Hicrî 1295’li olduğu bilgisini, orada kendisine sorulması üzerine zannî bir bilgiye dayanarak vermiş olabilir. Çünkü Rumî 1293’ün çoğu Hicrî 1294 içinde yer alsa da, son üç ayı Hicrî 1295 içinde yer almaktadır. Yani karıştırılmaya gayet müsait bir durum söz konusudur.

Netice olarak Bediüzzaman Hazretleri gibi yüksek dehasıyla meşhur bir zat beş defa Hicrî- Arabî 1294 tarihinde doğduğunu beyan ederken, doğumundan 44 sene sonra üstelik memleketinde değil İstanbul’da verilen bir belgeye dayanarak (ve o belgedeki tarihi kendi ifadesidir farz ederek) kendi açık beyanlarını ve bu beyanların dayandığı gaybî işaretleri bir tarafa bırakmanın isabetli bir tercih olmadığı kanaatini taşıyoruz.

Kısacası Hazret-i Üstad 1877 doğumludur, 1878 değil…

Bediüzzaman Said Nursî Hazretleri’nin, Sikke-i Tasdik-i Gaybî Mecmuasında yer alan ve Arabî-Hicrî 1294 (M.1877) doğumlu olduğunu gösteren beyanları:

1-      “…Bin iki yüz doksan dört (1294) eder ki, velâdetinin (doğumunun) ve hayatının birinci senesidir.” (Osmanlıca Sikke-i Tasdik, 1. Şua, s.66)

2- “Bin iki yüz doksan dörtte (m. 1877) dünyaya gelecek bir mürîdi, bu مُر۪يد۪ي lafzında muraddır. Çünki لِمُر۪يد۪ي ’de ( ل ) sayılsa, iki yüz doksan dört eder ki, (rumî olarak) bir tek fark ile Said’in târîh-i velâdetine tevâfuk ediyor. Esas Arabî sayılsa, fark yoktur.” (Osmanlıca Sikke-i Tasdik, 8. Lem’a, s.146)

3- “Hem birinci, hem ikinci fıkra dahi, aynı bin iki yüz doksan dört (m. 1877) eder… O tarih ise, hem bu isim sâhibinin Arabî târîh-i velâdetine, hem âlem-i İslâm’ın başına gelen hâdisât-ı elîmenin hevl ve şiddetin en büyük sebebi olan Doksan Üç Rus Harbi'nin şiddet-i târîhine tesâdüf ediyor.” (Osmanlıca Sikke-i Tasdik, 8. Lem’a, s.163)

4- “Bin iki yüz doksan dört (m. 1877) eder. …Bîçâre Said’in hem târîh-i velâdetine, hem işkenceli târîh-i esâretine tevâfuk ediyor.” (Osmanlıca Sikke-i Tasdik, 8. Lem’a, s.164)

5- “(Üstad Bediüzzaman’ın) Tufûliyet (çocukluk) zamanından tâ ihtiyârlığın vaktine kadar ve işkenceli esâretine kadar, yani bin iki yüz doksan dörtten (m. 1877) tâ bin üç yüz kırk beşe (m. 1927) kadar, belki altmış dörde (m. 1945) kadar ve daha ziyâde bir zamana kadar Allah’ın izniyle ve kuvvetiyle senin imdâdına yetişeceğim” demektir.” (Osmanlıca Sikke-i Tasdik, 8. Lem’a, s.165)

(Hayrat Vakfı İlmi Araştırmalar Heyeti)