Tabiat Risalesinde geçen, insanın ağzından çıkan ve dinsizliği işmam eden kelimeler nelerdir?

İşmam, ıstılah manası olarak hissettirmek, koklatmak demektir. Bediüzzaman hazretleri “dinsizliği işmâm eden dehşetli kelimeler” derken insanların hayatlarında bilmeyerek tevhid akidesine aykırı sarfedilen cümle ve kelimelerin tamamını kastetmektedir. Mesela “yaratmak” kelimesi bir şeyi yoktan var etmek anlamına gelmektedir ki yaratıcıya ait bir vasıftır. İnsanlar günlük hayatlarında bu kelimeyi sarfetmeleri uygun düşmemektedir. Bediüzzaman Hazretleri de bahsi geçen eserde bu hususa üç mühim örnek vermiştir. Şöyleki;

“Ey insan! Kat‘iyen bil ki; insanların ağzından çıkan ve dinsizliği işmâm eden dehşetli kelimeler var. Ehl-i îmân, bilmeyerek isti‘mâl ediyorlar. Mühimlerinden “Üç Tane” sini beyân edeceğiz:

• Birincisi: “Esbâb bu şeyi îcâd ediyor.”
• İkincisi: “Kendi kendine teşekkül ediyor, oluyor, bitiyor.”
• Üçüncüsü: “Tabîîdir, tabiat iktizâ edip îcâd ediyor.”[1]

1. “Esbâb yani Sebebler icad ediyor” demek âlemde bulunan hava, su, rüzgar gibi sebeblerin eşyayı icad ettiğini iddia etmektir. Bu anlamda kullanılan cümleler dinsizliği işmam etmektedir.
2. “Kendi kendine oldu” vücudumuzdaki atomların kendiliğinden bir araya gelerek bizi oluşturduğunu iddia etmek gibi varlıklar kendi kendilerine bir araya gelmiştir demektir.
3. “Tabiat yapıyor” demek kâinat üzerindeki kanunların veya eşyadaki kanunların bu âlemi meydana getirdiğini iddia etmek demektir. Mesela: Ağacın büyümesi ondaki büyüme kanunundan kaynaklanmaktadır. Bazı bitkilerin üreme kanunu sebebi ile tozlaşarak çoğaldıklarını düşünmek gibi.