Hudus ve imkan bahsini kısaca özetler misiniz?

Hudus:  Sözlükte “sonradan meydana gelmek” manasınadır. Allah’ın varlığını ispat için bir varlığın, olayın hatta bütünüyle alemin bir zamanlar yokken sonradan var olması manasını ifade eder.

Sonradan meydana gelen, yaratılan şeye hâdis, onun yaratıcısına da muhdis denir. Varlık ve olayların bir yokluğun ardından, yani yok iken var olmaları durumu bir yaratıcının bulunmasının aklî bir zorunluluk olarak gerektirir.

Her değişen şey, hâdistir, sonradan olmuştur. Her hâdis, mutlaka bir tek muhdise, yani vâr edene muhtaçtır.

Âlem de sürekli olarak değişim halindedir. Öyle ise bu alemin ezeli bir yaratanı var.

İşte, Kelam ilmindeki bu delile hudus delili denir.

Kısaca özetlersek: Değişen her şeyin bir başlagıcı vardır. Sonradan ortaya çıkmıştır. Kendi kendine yoktan var olamayacağına göre, onu bir var eden vardır.

Bediüzzaman Hazretleri hudus delilini mealen şöyle ifade eder:

"Kelam alimleri demişler ki, madem âlemde ve herşeyde başkalaşmave değişme var; elbette fânidir, sonradan olmadır. Ezeli olmaz. Madem sonradan olmadır, elbette onu ortaya çıkaran bir yaratıcı var.

İMKAN: Bir şeyin kendi zatında varlığının ve yokluğunun  imkân olarak birbirine eşit olmasıdır. Varlığı veya yokluğunun zorunlu olmamasıdır. Yani var olması da yok olması da mümkün olmak demektir.

Öyleyse onların varlıkta veya yoklukta olmalarını tercih eden bir yaratıcının iradesi olmadan var da olamazlar yok da olamazlar. Öyleyse varlık ya da yokluk şıklarını tercih eden bir yaratıcı vardır.

Bu iki delil hakkında Bediüzzaman Hazretleri şu tesbitlerde bulunur:

1- İmkan ve hudus delillerinin kelamcıların Allahı isbat metotlarıdır.

2- İmkan ve hudus hakikati bütün kainatı kuşatır.

3- Varlıkların bize görünen kısmının hudusları belli olduğu için görülmeyenlerin de huduslarına aklen hükmedilebilir.

4- Bu iki delil Kur’andan alındığı halde zamanla bir çok fikirlerin karışmasıyla çetrefil bir hale gelmiş, uzayıp zorlaşmış ve kuruntulardan tam kurtulamamıştır.

5- İmkan ve hudus delillerinde, insanlardan zihnen alemin üstüne çıkıp bir yaratıcıyı görmelerini istemek gibi bir zorluk vardır.

6- İnayet delili bu iki yoldan daha kısa, daha selametli, daha geniş bir yoldur.

İmkan ve Hudus delili Risale-i Nurda da geçmektedir. Fakat daha çok gaye ve nizam delili üzerinde durulur.