Sorunuzu iki başlık altında ele alıp cevaplamaya çalışacağız.
1) Bir kişi zengin. Lakin malının üstünden 1 yıl geçmemiş ise yine zekat vermesi gerekir mi?
Zekâta tâbi mallarda aranan şartlardan biri , o malın üzerinden bir kamerî yılın geçmiş olması şartıdır ki buna fıkıh ilminde “havelânü'l-havl” tabir edilir. Sevgili Peygamberimiz (sav) şöyle buyurmuştur:
“Üzerinden bir -kamerî- yıl geçmedikçe, o malda zekât yoktur.1
Fakihler, Sevgili Peygamberimiz (sav) ve Hulefâ-yi Râşidîn devirlerindeki zekât uygulamalarından hareketle; zekâta tâbi olan malların, “havelânü'l-havl” şartına göre iki grupta toplandığı görülmektedir. Birinci grupta zekâtın farziyeti için “üzerinden bir kamerî senenin geçmesi” şartı aranan para, ticaret malları ve hayvanlar, ikinci grupta ise bu şartın aranmadığı toprak mahsulleri, maden ve defineler yer alır.
Hanefîler'e göre; bir malda zekâtın farz olabilmesi için, o malın hem sene başında ve hem de sene sonunda nisaba ulaşmış olması şarttır. Bir kimse sene başında nisab miktarına ulaşan bir mala sahip olsa, bu mal sene içinde nisabın altına düşse, hatta tamamen tüketilse, fakat sene sonunda yine nisab miktarına ulaşsa, sene sonu hesabıyla zekâta tâbi olur. Meselâ demir ticareti yapan bir tüccarın deposunda sene başında yüz ton demir varken, sene içinde bunların bir kısmını satış yoluyla tüketse ve yerine elli ton demir alsa, sene sonundaki bu demir ile kasa mevcudunun zekâtını vermekle mükelleftir.2
2) Malı var, ama o mal sürekli değişiyor yani 1 sene üzerinden geçmiyor. Bu nasıl olacak?
Cevap: Ticaret malları, sene içinde kendi cinsleri veya başka bir malla değiştirilirse “üzerinden bir yıllık sürenin geçmesi” şartı kesilmiş olmaz. Tüccar sene sonunda sahip olduğu mallarının değerini hesaplar, buna mevcut parasını ve alacaklarını ilâve eder. Bulduğu toplam değerin 1/40'ını (% 2.5) zekât olarak verir.3
Ayrıca bakınız;
İlim Talebesine Zekat Verilebilir mi?
İbn Mâce, “Zekât”, 5.
Heyet, Diyanet Vakfı İlmihali, Diyanet Yayınları, Ankara, c.1, s.433-434
Heyet, Diyanet Vakfı İlmihali, Diyanet Yayınları, Ankara, c.1, s.433-434