İçecekler kelimesi, sözlük anlamı itibariyle içilebilen bütün sıvı maddeleri kapsamakla birlikte, hem dinî literatürde hem de örfî kullanımda, içilmesi din tarafından yasaklanan veya dinî hükmü tartışmalı olan sarhoş edici sıvı maddelerin özel adı olmuştur. Fıkıh eserlerinde genellikle bu konuya ayrıl­mış bölüm de “el-eşribe” başlığını taşır. Türkçe'de de “içki” deyince aynı anlam, yani içilmesi dinen yasak olan sarhoş edici alkollü sıvı maddeler anlaşılır.¹ İçkinin yasak olması âyet ve hadisle sabit olduğu için haramdır. İlgili âyet şöyledir:

Ey îmân edenler! Şarab, kumar, dikili taşlar (putlar) ve fâl okları ancak şeytanın işinden bir(er) pisliktir; öyleyse ondan kaçının ki kurtuluşa eresiniz. Şeytan, içki ve kumarda aranıza (o yolla) ancak düşmanlık ve kin düşürmek ve sizi Allah’ın zikrinden ve namazdan alıkoymak ister. Artık siz, (bunlardan) vazgeçen kimseler(olmaz) mısınız? O hâlde Allah’a itâat edin, peygambere de itâat edin ve (ona muhâlefetten) sakının! Buna rağmen (itâatten) yüz çevirirseniz, artık bilin ki, Resûlümüze düşen ancak apaçık tebliğdir.² 

 İçki ile ilgili hadisler ise şöyledir:

"Sarhoş edici bütün içkiler haramdır." ³ 

"Çoğu sarhoşluk veren içkinin azı da haramdır" ⁴ 

"Muhakkak ki Allah, içkiye, onu yapana, yapılan yere, onu içene, içirene, taşıyana, taşıtana, satana, satın alana, onun bedelini ve kazancını yiyene lânet etmiştir."⁵ 

"Kim dünyada devamlı içki içer ve tövbe etmeden ölürse, âhirette o kimse, âhiret şerbeti içemez!"⁶ 

"İçki, bütün kötülüklerin anasıdır." ⁷ 

Tarihin en eski dönemlerinden beri var olan ve hemen her toplumda rastlanan içki alışkanlığı, Kur’ân’ın indirildiği Hicaz toplumunda da oldukça yaygındı. İslâm, insanlığı karanlıktan aydınlığa çıkaran, zulümden, sapkınlıktan ve kötülüklerden uzaklaştıran bir rahmet dini olarak, sarhoşluk veren her türlü içkiyi kesin biçimde yasaklamıştır. İçki, insan aklını perdeleyen ve toplumsal düzeni bozan bir alışkanlık olduğu için İslâm dini, bireyi bu zararlı bağımlılıktan korumayı hedeflemiştir. Allah Teâlâ, müminin içki gibi kötülüklerle mücadelesinde yalnız kalmaması için ona hem ilahî rehberlik hem de manevi dayanak sağlamıştır. Kur’ân'da insan yeryüzündeki en değerli varlık türü olarak nitelendiril­miş ve ona diğer varlıklar arasında ayrı bir kabiliyet ve yetkinlik verildiği belirtilmiş, insanın beden ve ruh sağlığının korunması, onun dünyevî ve uhrevî mutluluğu İslâm'ın en başta gelen hedefi olmuştur. Bu yüzden dinin, canın, aklın, neslin ve malın korunması İslâm'ın beş aslî ilkesi sayılmış, bunu sağlamaya yönelik olarak Kur’ân ve Sünnet'te birtakım emir ve ya­saklar getirilmiştir. İslâm'ın, sarhoşluk veren, aklî ve ruhî dengeyi bozan, sinir sistemini uyuşturan maddelerin kullanımını haram kılması ve bu alan­da birtakım cezaî müeyyideler koyarak insanları bunlardan uzak tutmaya çalışması böyle yüce bir anlam taşır.

Kur’ân’ın içki yasağı, sadece bireysel bir ibadet disiplini değil, aynı zamanda toplumsal huzur ve düzeni korumaya yönelik ilahî bir tedbirdir. İnsanı aklı, iradesi ve vicdanı ile güçlü kılmayı amaçlayan İslâm, sarhoşluk verici maddelerden uzak durmayı bir ahlâkî olgunluk göstergesi saymıştır. Böylece İslâm, hem bireyin iç dünyasında hem de toplum hayatında sarsılmaz bir denge ve huzur tesis etmeyi hedeflemiştir.

İçki kullanımı o dönem Arap toplumunda çok yaygın olduğu için, Kur’ân bu konudaki yasaklamayı in­sanları buna hazırlayarak tedricî bir surette getirmiştir. Toplumda Allah'a iman, İslâm'ın daima her şeyin en iyi ve doğrusunu isteyeceğine, kötü ve çirkin şeyi de yasaklayacağına güven tam olarak yerleşince bu konuda yukarıdaki kesin yasak nazil olmuştur.

İslâm hukukunda, gerek şarabın gerekse diğer sarhoş edici alkollü içkilerin adlandırılması, yapımı, içilmesi, başka alanlarda kullanımı, dinen pis (necis) olup olmadığının tartışılması da bu zengin birikimin bir yönünü teşkil eder.

Bu sebeple, içkiyi önlemenin en etkili yolu, azmin da çoğu gibi yasaklanma­sı olmuştur. Nitekim fıkıh usulünde içkinin haramlığı, “sarhoş etmesi” gibi kişiden kişiye değişebilen sübjektif bir etki ve sonuca değil “sarhoş edici olması” gibi objektif bir ölçüye bağlanmıştır. Bu sebeple de kişinin, sarhoş olmasa bile sarhoş edici özelliği bulunan alkollü içkiyi ne miktar olursa ol­sun içmesi haram kabul edilmiştir.

Fıkıh kültüründe şarap ve içkiyle ilgili olarak ele alınan ve tartışılan konu­lar, özü itibariyle hastalık derecesindeki bu tutku ve alışkanlıktan müslümanları uzak tutmak, korumak ve kurtarmak, kişinin akıl, ruh ve beden sağlığını korumasına yardımcı olmak, bunun için gerekli ferdî ve toplumsal önlemleri almaktır. Aklı koruma İslâm'ın beş temel amacından biri sayılmış ve içki ya­sağı da bu amacı gerçekleştiren en önemli tedbirler arasında yer almıştır.

Esasen içkinin akıl, beden ve ruh sağlığına zararlı olduğu, aile ve top­lumda derin yaralar açtığı hususunda tıp doktorları, psikologlar ve toplum bilimciler de dahil bütün insanlık görüş birliği içindedir. Kur’ân da içki yasa­ğının hikmetini ve gerekçesini özlü bir şekilde ifade etmiştir: “İnsanlar ara­sında kin ve düşmanlığı arttırması, Allah'ı anmaktan ue namazdan alıkoy­ması.”

Ancak insan, Kur’ân’ın da ifade ettiği gibi, bir yönüyle en üstün, bir yönüyle de zayıf, bilgisiz ve kötülüğe eğilimli bir varlıktır. İnsan diğer dünyevî ve nefsânî arzu ve eğilimlerinde olduğu gibi içki konusunda da, akıl ve ira­desini beden ve duygularına egemen kılmadığı takdirde, nefsine ve tutkula­rına yenik düşmekte ve giderek kendi kendini kontrol edemez olmaktadır. İşte aklı ile duygularının, irade ile zaaflarının çatıştığı bu alanda din de içki­nin haram ve günah olduğunu bildirerek insana yardımcı olmakta, onu ko­ruyup kollamaktadır.

Özetleyecek olursak:

İslâm dini insana yaratanını tanıtmış, ferdî ve sosyal hayatı bütünüyle kucaklamış, insanın dünyada karşılaşabileceği sıkıntılara ve aklına gelen sorulara mâkul açıklamalar getirmiş, dünyaya gelmesine, yaşamasına ve ölüm sonrasına anlam kazandırmış olduğu için, müslüman yüzyüze geleceği sıkıntı ve problemler karşısında içkinin ve sarhoşluğun arkasına sığınmaya­cak ölçüde sağlam bir ruh yapısına ve iradeye sahiptir. Bu sebeple modern toplumlarda kişiyi içki kullanımına sürükleyen ferdî, ruhî, ailevî, ekonomik ve sosyal problemler, îslâm toplumlarında daha kolay ve sarsıntısız şekilde atlatılır. Alkolün ferdin ruhî ve bedenî çöküşüne, giderek toplumdan uzakla­şıp içine kapalı, hastalıklı ve problemli bir kişi oluşuna, ileri yaşlarda bunak­lığa ve düşkünlüğe yol açtığı, başta ailenin dağılması, cinayetler, trafik ka­zaları olmak üzere birçok toplumsal problemin de önemli sebepleri arasında yer aldığı herkes tarafından bilinmekle birlikte, bunu salt hukuk kuralları ve yaptırımlanyla önlemenin imkânsızlığı ortadadır. Batı ülkelerinde son yüzyıllarda ulusla­rarası bilimsel toplantılar tertip etme, özel örgütler kurma ve yasal düzenle­meler yapma şeklinde -teori planında- ciddi ve somut ürünler vermiş ol­makla birlikte, bu girişimlerin pratik sonuçlan yüz güldürücü olmamıştır. Böyle olunca, İslâm'ın içkiyle mücadelede öncelikli olarak fertlere, fertlerin birbirlerine ve Allah'a karşı sorumluluk bilinci aşılayıp sağlam bir dinî ve ahlâkî zemin kurmasının, yasaklamayı ve diğer hukukî önlemleri de bu zeminde gündeme getirmesinin önem ve etkisi daha iyi anlaşılmaktadır.⁸ 

1. Heyet, İlmihal (İslam ve Toplum), Diyanet İşleri Başkanlığı, c.2, s. 63

2. Maide, 5/90-91

3. Müslim, 3/1575-1576

4. İbn Mâce, es-Sünen, 2/l124 Hadis No: 3392

5. Ebû Davud, Sünen, 2:292.

6. Müslim, 5:100.

7. Keşfü'l Hafâ, l/382 (Hadis No: 1225)

8. Heyet, İlmihal (İslam ve Toplum), Diyanet İşleri Başkanlığı, c.2, s.66