Niyet tevazuu fesada verir. Tekebbürü izale eder. Ferah ve süruru uçurur. Gam ve kederi tahfif eder. (Mesnevi-yi Nuriye) cümlesini açıklar mısınız?

Niyet, bir şeyi yapmayı zihninde tasarlama, önceden isteyip düşünme, kendi kendine karar verme, kişinin içindeki bir amaca yönelme istek ve düşüncesi demektir. İnsanın fiile geçmeden önceki tutumu olan düşüncesidir diyebiliriz. İyi niyetin sonuçları da güzel neticelendiği gibi kötü niyetin sonucu da niyetin kendisi gibi kötü sonuçları doğurur. Her iki halde de niyetin sonuçları niyetin kendisinden haber verir. İyi bir niyet ile olumsuz gibi görünen birçok şey sahibini birçok mükemmelliklere mazhar edip yüksek makamlara çıkardığı gibi; kötü bir niyet ile iyi, güzel gibi görünen birçok şey ise sahibini esfel-i safiline atabilir. Örnek olarak sadaka vermek çok kıymetli bir ibadettir. Güzel bir niyet ile velev ki çok az da olsa sadaka veren birisini Allah çok sadaka vermiş gibi kabul eder. Ancak aynı kıymetli ibadeti gösteriş olsun diye hatta çok vererek yapmak ise o ibadetin fesat ile sona ermiş olur ve sahibini de büyük bir hüsrana atar.     

Demek ki niyet, hasenatı seyyiata yani günaha; seyyiatı da hasenata yani sevaba tebdil eder, değiştirir. Hüsn-ü niyet öyle bir kimyadır ki, şişeleri elmasa çevirir, toprağı altın yapar. Niyet bir ruhtur. O ruhun ruhu da ihlastır. Niyet hasenatın kaynağıdır. Niyet bu kadar önemli olmakla beraber; hasenatı kaybetmenin en önemli parametresi de yaptıklarını “ben yaptım” diyerek kendisini görmek ve başkalarına da gösterme çabasıdır. Bu da riya olur.

Nasıl ki; niyet amellerin hayatıdır. Ayrıca niyet fıtri yani doğal hallerin ölümünü netice verir. Çünkü niyet ile yapılan iş, şuur karıştığı için  fıtri yani doğal hali ortadan kaldırır.

Örnek olarak tevazua niyet eden tevazu halini ortadan kaldırmış olur. Çünkü tevazu hali fıtri bir haldir. Niyet ederek tevazu vuku bulmaz. Öyle olsa riya olur. Birisi bir işinde ben burada tevazu ile hareket etmeliyim dese mütevazılığı kaybetmiş olur. Çünkü tevazu doğal olarak gelişir. Bunun gibi insan büyük görünmeye niyet etse gerçekte büyük olamaz. Gösterişte büyük görünmeye çalışmış olur. Doğal olan büyüklüğünü de kaybetmiş olur. Büyükler zaten büyüktür. Büyüklenmeye ihtiyacı yok. Yine insan ferah ve sevince niyet etse ferah ve süruru kaçırır. Üzüntüye, üzülmeye niyet de onu o ağır olan yükü hafifleştirir.

Netice olarak insanın vicdani ve duygusal olarak hissettiği şeyleri doğal mecrasından ayırarak kasten onları yapmaya çalışmak zıtlarına değişmesini netice verir.    

Ayrıca bakınız:

https://risale.online/soru-cevap/tevazuya-niyet