"...Ma‘lûmdur ki, adâvet ve muhabbet, nûr ve zulmet gibi zıddırlar."  Uhuvvet Risalesinde geçen bu cümleyi izah edebilir misiniz?

Bilindiği gibi karanlık bir ortama ışık girdiğinde karanlık gider ve orası aydınlanır. Veya tam tersi olarak bir yerden ışık çekildiğinde orası karanlığa gömülür. Yani bir ortamda aynı anda hem karanlık hem aydınlık olmaz, bu fizik kurallarına da aykırıdır. Bir yer ya karanlık veya aydınlık olur. Işık ile karanlık aynı anda bir araya gelemez.

Yukarıda verilen misal gibi gerçek manada bir şahsa karşı hem muhabbet hem düşmanlık bir kalpte aynı anda beraber bulunamaz. Yani kişi onu ya seviyordur veya sevmiyordur. Eğer kişi birini gerçekten seviyorsa onun yanlışlarına adavet edip düşmanlık göstermez. Yani o sevdiği kişiye düşmanlık etmez. Onun kusur ve yanlışlarına acıma ve merhamet duygusuyla bakar ve kalbinde düşmanlık hissi beslemez. Veya birini gerçekten sevmiyorsa, düşmanlık ediyorsa ona olan muhabbet riyakarlığa dönüşeceğinden o muhabbet gerçek bir muhabbet olmaz.

Kısaca bir insanı gerçekten sevdiğimizde içimizde bulunan düşmanlık hissi gider yerine merhamet duygusu gelir. Eğer gerçekten sevmiyorsak içimizdeki muhabbet duygusu gerçek olmaz sahte ve tasannukâr yapmacık bir duyguya dönüşür.

Burada üstadımızın anlatmak istediği şey şudur ki; mü'minler kardeştir. Birbirlerini hak rızası için severlerler ve sevmelidirler. Birbirlerine merhamet ve hürmet göstermelidirler. Bu hürmet ve merhamet iddiasında samimi olduğunu söyeleyen olan bir kişi kardeşlerinin kusur ve yanlışlarına da merhamet ve acıma duygusuyla bakmalıdırlar. Gerçekten mü'mine muhabbet eden biri onun eksiklerine de merhamet nazarıyla bakıp lütufla ıslahına çalışır ve ona düşmanlık yapmaz.

https://risale.online/soru-cevap/af-edememe-veya-uhuvvet-ve-muhabbet-edememek