''İnsanlar yaratılmadan önce şeytan'' meselesinden; hem Kur'an-ı Kerim'de, hem de İslam alimlerinin tefsirlerinde bahsedilmiştir. Tasavvuf kaynaklarında da yer yer bu konu ile ilgili bazı bilgilere rastlanmaktadır. Ancak İsrailiyat kaynaklarına girmeden en sahih rivayetlere göre konuyu ele alacağız.

Şeytan'ın asıl adı ''İblis''tir. İslam kaynaklarına göre şeytan genel bir isimdir. İnsanlardan şeytanın askeri olmuş ve âdeta onun yaptıklarının aynısını yapanlara ''insî şeytan'' denilmiştir. Sözlüklerde şeytanın manası; kötülüğü fısıldayan, saptıran, hayırdan ve rahmetten uzaklaşmış yaratık veya yanıp helake maruz kalmış varlık olarak geçmektedir. İnsanlığın düşmanı olarak şeytandan Kur'an-ı Kerim'de iblis olarak da şöyle bahsedilmiştir:

O vakit meleklere: “Âdem'e secde edin!” demiştik; (cinlerden olan) İblis hâriç, hemen secde ettiler. (O) dayattı ve büyüklük tasladı, böylece kâfirlerden oldu.¹ 

Kur'an-ı Azimüşşanın bildirdiğine göre cinlerin atası olan iblis, ateşten yaratılmıştır. Şöyle ki:

(Cinlerin babası olan) Cânn'ı da, daha önce sıcağıyla öldüren (dumansız) ateşten yaratmıştık.² 

Bu da demek oluyor ki, insan yaratılmadan önce cinler (dolayısıyla iblis) zaten vardı. Yani iblis, insanlardan çok önce yaratılmış bir cin topluluğu içindendi.

Bazı rivayetlerde, iblis'in ibadet ehli bir varlık olduğu bildirilmiştir. Yeryüzünde fesat çıkaran cinlerin soyundandır ama kendisi ibadetle yükselmiştir. Bu yüzden meleklerin arasına alınmıştır ve onların safında bulunmasına izin verilmiştir. Bu dönemde insan henüz yaratılmamıştır.

İnsan yaratılmadan önce iblis itaatkar bir kuldu. Fakat Adem (a.s.)'ın yaratılışı onun iç dünyasındaki kibri ortaya çıkardı. Cenab-ı Hak meleklere ''Adem'e secde edin'' dediğinde iblis şöyle dedi:

(İblis:) Ben ondan daha hayırlıyım. Beni bir ateşten yarattın; onu ise bir çamurdan yarattın³ 

Ve Hz.Adem'e secde etmedi. Yani bu olaydan önce iblis kötü bir varlık değildi; ama içindeki benlik ve gurur gizliydi. İmtihanla açığa çıktı. Demek şeytanlık vasfı insanın yaratılışından sonra ortaya çıkmıştır.

Özetle; İblisin lânetlenmeden önceki hali; cinlerden idi ama ibadetleriyle meleklerin safına yükselmişti. Kibir ve isyan ortaya çıkmadan önce uzun yıllar secde eden bir kul olarak anılırdı. Fakat sonrasında Allah'ın emrine karşı gelip, cennetten kovulunca rahmetten de uzaklaştırılmış oldu.

1. Bakara, 2/34

2. Hicr, 15/27

3. Sâd, 38/76