Ramazan Orucunun Hikmetleri Nelerdir ?

Ramazan Ayı ve Oruç

Ramazan ayının Kur’ân ayı olması yanında çok önemli bir hususiyeti de insan nefsinin en mühim bir terbiye vasıtası olan orucun bu ayda farz kılınmış olmasıdır.

Yani Ramazan ayı hem Kur’ân, hem oruç ayıdır. Üstad Bedî­üzzaman Hazretleri, orucun diğer aylarda değil de Ramazan ayında farz kılınmasının hikmetini şu mealde izah eder:

Kur’ân’ın en mühim nüzul zamanı olan Ramazan’da, Kur’ân’ı yeni nâzil oluyormuş gibi dinlemeye hazır bir hale gelmek için, yemek içmek gibi hayvanî iştahlardan sıyrılıp bir nevi melekleşerek, o ayı en güzel bir şekilde ve en iyi bir ruh hali ile yaşamak ve böylelikle Kur’ân’dan en güzel bir şekilde istifade etmek için oruç emredilmiştir. Hadis-i Şerifte beyan edilen; Kur’ân’ı, ya Cenab-ı Hak’tan dinler gibi veya Cebrail (asm)’dan veya Hazret-i Peygamber (sav)’den dinler gibi en kudsi duygular içerisinde dinlemeyi temin etmektir.

Kur’ân-ı Kerim’de, “Oruç sizden önceki ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı.”[1] buyrulmaktadır. Namaz gibi bütün ümmetlere farz kılınan oruç ibadetinin elbette çok büyük hikmet ve faydaları ve faziletleri vardır. Pek çok hadis-i şeriflerle bunlara işaret edilmiştir. İmam-ı Gazali Hazretleri (ra) İhya isimli eserinde, Peygamber Efendimiz (sav)’in “Oruç sabrın yarısıdır.” Ve “Sabır imanın yarısıdır.” hadis-i şeriflerinden yola çıkarak, “Oruç imanın dörtte biridir”[2] demekle orucun pek büyük ehemmiyetine işaret eder.

Ramazan Orucunun Hikmetleri 

İslâmiyetin en büyük şeairlerinden yani alâmetlerinden biri olan Ramazan orucunun pek çok hikmetlerinden dokuzunu Üstad Bedîüzzaman Hazretleri, Ramazan Risâlesi’nde izah eder. Makam münasebetiyle orada zikredilen dokuz hikmeti kısaca özetleyerek buraya alıyoruz.

1- Rabbimizi ve O’nun kulu olduğumuzu hatırlatması: Gaflet sebebiyle sayısız nimetlerle rızıklandırıldığını ve Rabbi tarafından terbiye olunduğunu unutan insan, iftar sofrasında beklerken ezan ile gelen “Buyrunuz!” ilahi emriyle o nimetlerin kimin olduğunu ve kendisini nimetlerle terbiye eden Rabbini ve O’nun kulu olduğunu, o halin ikazıyla hatırlar.

2- Nimetlere şükretmeyi öğretmesi: İnsanda şükür ve minnettarlık duygularını ortaya çıkaran üç şeydir. Birincisi nimetin kıymetini; ikincisi o nimete olan ihtiyacını bilmek; üçüncüsü o nimetlerin başkası tarafından verildiğini görmektir. Orucun verdiği açlık ile kuru bir ekmeğin dahi ne kadar kıymetli olduğunu ve ona ne kadar muhtaç olduğunu ve yemesinin yasaklanıp izne tabi olması ile de o nimetler kendisinin değil, Allah’tan birer ihsan olduğunu hissederek hakiki şükrün anahtarını elde eder.

3- Fakir ve aç insanlara karşı şefkat ve yardımı öğretmesi: Açlık ve fakirlik bilmeyen insanlar, açlığın ne demek olduğunu tatmazlarsa fakirlere gereği gibi şefkat ve yardım edemezler. Ramazan ayında en zengin insanların bile tatmak zorunda kaldıkları açlık, fakirlerin acınacak acı hallerini bizzat anlamalarını sağlar. Bu da zengin tabakanın fakirlerin imdadına daha bir şefkatle koşmalarını temin eder.

4- Nefsin serbestlik duygularını kırması: Nefis daima Allah’ın yardımına ve ihsanına yani O’na bağlı bir kul olmaya muhtaç olduğu halde bağımsız ve hür olmayı ister ve O’nun kulu olduğunu hatırlamak istemez. Oruç vasıtasıyla anlar ki kendisi hiçbir şeyin hiçbir nimetin hatta kendinin dahi maliki değildir. Bilakis Allah’ın mülküdür ve kuludur. Allah izin vermezse ne yiyebilir ne içebilir. En sıradan bir işi bile müsaadesiz yapamaz, elini suya uzatamaz.

5- İnsana güzel ahlâklar kazandırması: Gafletle aczini ve fakrını unutan, hata ve kusurlarını görmek istemeyen her an ölüp dağılıverecek bir vücudu olduğunu fark edemeyen insan, Rabbini de âhiretini de gereği gibi düşünemez ve bu sebeble kö­tü ahlâklar içerisine yuvarlanır. Fakat açlık vasıtasıyla âcizliğini ve fakirliğini fark ederek bütün bu gafletlerden sıyrılan insan, Rabbini hatırlar ve âhiretini düşünür ve onu kazanabilmek için kötü ahlâklardan kaçar ve güzel ahlâkları elde eder.

6- İnsanı Kur’ân’dan a’zamî istifâdeye hazırlaması: Ramazan, Kur’ân ayı olduğu için ve Kur’ân’ın en mühim nüzul zamanı olduğundan, oruç vasıtasıyla o aya en uygun melek gibi bir vaziyet alarak Kur’ân’dan en fazla istifade etmenin kapılarını açar.

7- Çok büyük uhrevi kârlar kazandırması: Ramazan Kur’ân ayı olduğundan adeta ilâhî bir bayram hükmünde olması sebebiyle, rahmet-i İlâhiye tarafından her bir iyilik ve haseneye pek çok sevaplar verilir. Amellerin sevapları ondan bine; Kadir Gecesinde otuz bine kadar çıkar. Böyle büyük âhiret ticaretlerinin yapıldığı bir ayda, insan için en güzel vaziyet, oruçla nefsanî zevklerden uzaklaşarak bir cihette melekleşip uhrevi bir adam halini almaktır. Orucun kazandırdığı ulvî, kudsî duygularla en büyük ve ebedî kazançlar bu ayda elde edilebilir.

8- İnsan sağlığına hizmet etmesi: Nefsanî arzulara tabi olarak rast gele yiyip içmek ve midesini gâyet düzensiz ve sık aralıklarla çalıştırmak tıbben pek çok hastalıkların sebebidir. Bir ay boyunca tutulan bir perhiz hükmünde olan oruçla midesini dinlendiren insan, beden sağlığı için mühim bir tedavi dönemine girmiş olur. Oruçla nefsini kontrol etmeye ve onun hevâî arzularını dinlememeye alışan bir kimse, başka zamanlarda da midesini sıhhate daha elverişli şekillerde kullanmaya muvaffak olur. Abur cuburdan ve vakitli vakitsiz yemekten kurtulur.

9- Nefsin firavunluğunu kırması: Nefis adeta firavun gibi Rabbini tanımak istemez. Kendini müstakil bir Rab gibi görür. Açlıktan başka hiçbir ceza nefisteki bu firavunluk hissini kıramaz.

Nefsin firavunluk damarını kıracak ve rablik davasından vaz geçirecek tek ilacın açlık olduğunu beyan eden bir hadis-i şerifte Resûl-i Ekrem (sav) şöyle buyurmuştur: “Cenab-ı Hak nefse demiş ki: ‘Ben neyim, sen nesin?’ Nefis demiş: ‘Ben benim, sen sensin!’ Azab vermiş, cehenneme atmış, yine sormuş. Yine demiş: ‘Ene ene, ente ente.’ Hangi nevi azabı vermiş, enaniyetten vazgeçmemiş. Sonra açlık ile azab vermiş, yani aç bırakmış. Yine sormuş: ‘Men ene vema ente?’ Nefis demiş: ‘Ente Rabbî’r-Rahîm ve ene abduke’l-âciz’ Yani: ‘Sen benim Rabb-i Rahîm’imsin, ben senin âciz bir abdinim.’”[3][4]