İlgili metin Risale-i Nur'da şöyle geçmektedir:

"İ‘lem eyyühe’l-azîz! Hayrât ve hasenâtın hayatı niyet iledir. Fesâdı ise ucub, riyâ ve gösteriş ile olur. Ve fıtrî olarak vicdânda şuûrla bizzât hissedilen vicdâniyâtın esâsı, ikinci bir şuûr ve niyetle inkıtâ‘ bulur. Kezâlik, a‘mâlin de hayatı niyet iledir. Fakat niyet, bir cihette fıtrî ahvâlin ölümüdür. Sun‘u seciyeye çevirir, zaîfleştirir. Bazen de hiçe indirir. Niyet, a‘mâli tam kuvvetleştirir. Meselâ tevâzuu fesâda verir, tekebbürü izâle eder. Ferah ve sürûru uçurur, gam ve kederi tahfîf eder."¹

Bediüzzaman Hazretleri, Yeni Said’e geçtiği ilk seneler içinde, yeni bazı risaleler yazmış ve bunları sonraki yıllarda “Mesnevi-i Nûriye” mecmuasına dahil etmiştir. Bu risalelerden biri olan Şemme risalesinde geçen sorudaki ilgili bölümü kısım kısım izah etmeye çalışalım.

Hayrât ve hasenâtın hayatı niyet iledir.

Bediüzzaman Hazretleri amel üzerinde güzel olan niyetin etkisinin şişeleri bile elmasa çevirecek kadar güçlü olduğuna dikkat çekmiş ve buna dair eserlerinde birçok yerde ihtarlarda bulunmuştur.

Niyette öyle bir özellik vardır ki, günahları sevaplara çevirir. Demek niyet bir ruhtur. O ruhun ruhu da ihlâstır. Niyet ile insan devamlı olarak şâkir (şükreden) olur. Şükür sevabını dâimâ kazanır.²

Bütün hayır ve güzelliklerin hayatı niyet iledir. Niyet ile ameller sağlamlaşır.³ 

Hayrı hayır yapan niyettir.⁴

Güzel bir niyet ile kişi büyük bir ihsan ve saadete, parlak bir fazilet ve feyze mazhar olur.⁵ 

Namaz kılan kişinin, niyetinin güzel olmasıyla diğer mübâh dünyevî işleri ibadet hükmünü alır.⁶ 

Fesâdı ise ucub, riyâ ve gösteriş ile olur.

Ucub, insanın yaptığı ibadetlere, iyiliklere ve güzel amellere güvenip onları kendinden bilmesidir. Kişi, “Ben iyi bir insanım, çok ibadet ettim, çok hayır yaptım, artık kurtulurum” düşüncesine kapılırsa ucba düşmüş olur.

Ucub, kalpte gizli bir hastalıktır. Kibir gibi dışa vurmaz; insan yalnızken bile kalbinde bu hâli taşıyabilir. Ucub niyeti ile yapılan bir amel, salih amel olmaz.

Niyet; eşyanın mahiyetini değiştirir. Günahı sevab, sevabı günah haline getirir. Âdî bir hareketi ibâdete ve gösteriş için yapılan bir ibâdeti ise günaha çevirir.⁷

Ve fıtrî olarak vicdânda şuûrla bizzât hissedilen vicdâniyâtın esâsı, ikinci bir şuûr ve niyetle inkıtâ‘ bulur.

İletişimde samimiyet dili olarak ifade edilen kişinin davranışı gerçek karakterinin uyumlu olması insanın muhatap üzerindeki etkisi ve gücünü artırır. İnsan vicdanıyla nasıl olduğunu ve hangi niyette olduğunu iyi bilir. Bu esas hali ve esas niyeti, sonraki ikincil bir hal ve niyet ile bozulur.

Kezâlik, a‘mâlin de hayatı niyet iledir. Fakat niyet, bir cihette fıtrî ahvâlin ölümüdür. Sun‘u seciyeye çevirir, zaîfleştirir. Bazen de hiçe indirir.

Amellerin etkisi o ameldeki asıl niyetinizin görünüşteki niyetinizle örtüşmesi ile mümkündür. Cimri olan yada cömert olmak niyetinde olmayan bir kimse duruma göre cömertçe davranması veya zorunda kalması gerçekten cömert olan bir kimsenin cömertliği gibi değildir. O kimse cimri iken cömert olmaya çalışmıştır. Ama cömert olamamıştır. Çünkü sunî ve yapmacık olan cömertliği ile dikkatleri asıl olan cimriliğine çevirmiştir. Neredeyse yaptığı cömertliği hiç yapmamış kadar hiçe indirir.

Niyet, a‘mâli tam kuvvetleştirir. Meselâ tevâzuu fesâda verir, tekebbürü izâle eder. Ferah ve sürûru uçurur, gam ve kederi tahfîf eder.

İnsanın asıl niyeti ve hali ameline kuvvet verir. Onu tesirli hale getirir. Bir insan gerçekten mütevazi ise mütevazi davranışı güçlü olur. Yada gerçekten kibirli ise kibirli davranışı gerçek bir kibirlenme gibi olur. Mütevazi yada kibirli olayım diyerek mütevazi veya kibirli olunmaz. Sadece rol yapmış gibi olur ve rolden çıkamaz. Mutlu ya da üzüntülü değilken sadece ikinci bir niyetle mutlu veya üzüntülü olamadığımız gibi.