Cenâb-ı Hak, kâinatta yarattığı her varlığı belirli bir hikmet, düzen ve gayeye bağlı olarak yaratmıştır. Allah-u tealanın hikmeti gereği olarak melekler de boş ve gayesiz varlıklar değildir. Kur’ân-ı Kerîm ve sahih hadisler, meleklerin mahiyetini, görevlerini ve yaratılış amaçlarını çeşitli boyutlarıyla ortaya koyar. Bu çerçevede meleklerin yaratılış gayesi, birkaç temel başlık altında değerlendirilebilir.

1. Allah’a kamil bir ibadet ve tesbih için yaratılmışlardır.
Cenab-ı Hak, Kur’ân-ı Kerim'inde, meleklerin yaratılışındaki en temel gayenin sürekli ibadet, hamd ve tesbih olduğunu açıkça şöyle bildirir:

Onlar gece gündüz durmadan tesbih ederler.¹ 

Allah’ın emrine karşı gelmezler; ne ile emrolunmuşlarsa onu yaparlar.² 

Bu ayetler, meleklerin fıtratlarının itaat ve ibadet üzerine kurulduğunu gösterir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.), meleklerin ibadet çeşitliliğini şöyle haber verir:

Gökyüzü inledi ve inlemekle haklıdır; zira orada dört parmaklık bir yer yoktur ki bir melek Allah’a secde veya kıyam hâlinde olmasın.³ 

Bu hakikat, meleklerin Allah’ın huzurunda hiç durmadan ibadet ettiklerini ve ibadetlerinin yaratılışlarının ayrılmaz bir parçası olduğunu gösterir. Bu hususu Bediüzzaman Hazretleri de şu şekilde ifade etmiştir:

Evet, şu kâinâtın her bir cihetinde, her bir dâiresinde rûhâniyât ve melâikelerden birer tâife, birer vazîfe-i ubûdiyetle muvazzaf olarak bulunurlar.⁴ 

2. Kâinatta ilâhî düzeni uygulamak ve ilâhî emirleri yerine getirmek için yaratılmışlardır.
Kur’ân’da meleklerin yaratılış gayelerinden biri de kâinata ait işleri yürütmek olduğu şöyle bildirilir:

(Melekler) Rabbinin emriyle işleri evirip çevirirler.⁵ 

Bu ayet, meleklerin kâinatın işleyişinde aktif görev aldığını, düzenin korunması için kesintisiz görev yaptığını ifade eder. Bediüzzaman Hazretleri bu hakikati şöyle ifade etmişlerdir:

Diğer bir kısmının ubûdiyetleri ameldedir. Melâike-i arziyenin amele kısmı, bir nevi‘ insan gibidir. Ta‘bîr câiz ise, bir nevi‘ çobanlık ederler. Bir nevi‘ de çiftçilik ederler. Yani rûy-u zemîn, umûmî bir mezraadır. İçindeki bütün hayvanâtın tâifelerine Hâlik-ı Zülcelâl’in emriyle, izniyle, hesabıyla, havl ve kuvvetiyle bir melek-i müekkel nezâret eder. Ondan daha küçük her bir nevi‘ hayvanâta mahsûs bir nevi‘ çobanlık edecek bir melâike-i müekkel var. Hem de rûy-u zemîn bir tarladır umum nebâtât onun içinde ekilir. Umumuna Cenâb-ı Hakk’ın nâmıyla, kuvvetiyle nezâret edecek müekkel bir melek vardır. Ondan daha aşağı bir melek, bir tâife-i mahsûsaya nezâret etmekle, Cenâb-ı Hakk’a ibâdet ve tesbîh eden melekler var.⁶ 

3. Allah’ın Kudret, Hikmet ve Sanatının Şahitleri ve Dellallarıdırlar.
Kur’ân’da meleklerin yaratılış gayelerinden biri de Allah’ın mahlûkat üzerindeki kudretini ve hikmetini temaşa eden şuurlu varlıklar olmalarıdır. İlgili ayet şöyledir:

Arş’ı yüklenen ve onun etrafında bulunan melekler Rablerini hamd ile tesbih ederler.⁷ 

Melekler, İlâhî sanatın ve kâinat kitabının seyircileridir. Onlar, gördükleri her sanat tecellisine karşı bir tesbih, bir hamd, bir şükürle karşılık verirler. Bu yönlerini Bediüzzaman Hazretleri şöyle ifade etmiştir:

... O mahlûklar dahi ins ve cin gibi şu saray-ı âlemin seyircileri ve şu kâinât kitabının mütâlaacıları ve şu saltanat-ı rubûbiyetin dellâllarıdırlar. Küllî ve umûmî ubûdiyetleri ile, kâinâtın büyük ve küllî mevcûdâtın tesbîhâtlarını temsîl ediyorlar.⁸ 

4. Peygamberlere ve Müminlere Yardımcı Olmak İçin Yaratılmışlardır.
Kur’ân, meleklerin müminlere yardım ettiğini açıkça şöyle ifade eder:

Rabbin meleklere: ‘Ben sizinleyim, iman edenleri destekleyin’ demişti.⁹ 
Allah onlara (Bedir’de) bin melekle yardım etti.¹⁰ 

5. İlâhî Hükümlerin ve Vahyin Taşınmasında Görevlidirler.
Meleklerin en büyük görevlerinden biri de vahyi peygamberlere ulaştırmaktır. Kur’ân’da Hz. Cebrâil için şöyle buyrulur:

(Kur’ân’ı) emin ruh (Cebrâil) indirdi.¹¹ 

Dolayısıyla meleklerin yaratılışındaki en şerefli vazifelerden biri, insanlığın hidayeti için İlâhî bilgiyi peygamberlere ulaştırmaktır.
6. İnsanların Amel ve Hallerini Yazmak ve Kıyamete Hazırlamak
Kur’ân, insanların bütün amellerinin melekler tarafından kaydedildiğini şöyle bildirir:

Üzerinizde gözetleyiciler vardır; değerli yazıcılar, yaptıklarınızı bilirler.¹² 

Ayrıca kıyametle ilgili hadislerde de meleklerin sûra üfleme, kabir suali, mahşerde düzeni sağlama gibi pek çok vazife üstlendikleri ifade edilmektedir.

1. Enbiyâ 21/20

2. Tahrîm 66/6

3. Tirmizî, Tefsîrü’l-Kur’ân, 39

4. Bediüzzaman, Sözler, Hayrat Neşriyat, Isparta 2016, s143

5. Nâziât 79/5

6. Bediüzzaman, Sözler, Hayrat Neşriyat, Isparta 2016, s143

7. Mü’min 40/7

8. Bediüzzaman, Sözler, Hayrat Neşriyat, Isparta 2016, s181

9. Enfâl 8/12

10. Âl-i İmrân 3/124

11. Şuarâ 26/193

12. İnfitar 82/10-12