Marifetullah ve muhebbetullahdan ne anlamalıyız?

İnsanlığın en yüksek mertebesi ve en büyük makamı, Allah’a imanla elde edilebilen mârifetullahtır.

İlim ve marifet arasında şöyle bir fark vardır:

İlim; bilmek demektir. Mârifet ise; tanıma manasındadır. İlim bir şeyi her yönüyle tam bilme iken; mârifet her yönüyle değil, bazı yönleriyle bilme, eksik bilgi manasındadır.

Mârifetullah ise; Cenâb-ı Hakk’ın kendisini bizlere kitaplar, peygamberler ve diğer sevgili kulları vasıtasıyla bildirdiği şekilde ve bildirdiği kadarıyla tanımak demektir.

Dolayısıyla insanın Cenâb-ı Hakk hakkındaki bilgisi ne kadar çok da olsa eksiktir. Çünkü, Allah’ın (cc) bütün isimleri, sıfatları, fiilleri ve zatı sonsuz ve sınırsızdır. Yani O’nu kuşatıp bütünüyle bilmek mümkün olmadığından, Cenâb-ı Hakk hakkındaki malumata ‘ilmullah’ denilmiyor; ‘mârifetullah’ deniliyor.

Bir hadis-i kudsîde Cenâb-ı Hakk mealen; “Ben gizli bir hazine idim. Mahlukatı (varlıkları) yarattım ki beni tanısınlar.’’[1]  buyurmaktadır. Bu hadis-i kudsîye göre insanın ulaşacağı en yüksek manevi mertebe Allah’a iman etmek ve O’nu tanımaktır. İnsan böylelikle en büyük insanlık mertebesine çıkmış olur.

İnsan Allah’ı tanıdıkça her şeyin O’nun emri ve izniyle hareket ettiğini ve bütün nimetlerin O’ndan geldiğini anlar. Rabbine sonsuz bir muhabbetle yönelir. Allah’ı razı etmek için O’nun emir ve yasakları doğrultusunda hareket eder. Böylelikle en büyük insaniyet mertebesine ulaşır. Çünkü en büyük insanlık mertebesi, ancak İslâmiyet’in ortaya koyduğu hükümlere uyararak elde edilebilir.

Cinlerin ve insanların en güzel, en parlak, en tatlı, en lezzetli, en yüce saadeti ve nimeti, Allah'ı tanıdıkça Allah’a karşı artan muhabbetleridir. Çünkü insan Allah'ı tanıdıkça, O'na olan imanı ve muhabbeti artar.

Sevginin kaynağı; cemal, kemal ve ihsan olmak üzere üç şeydir. Cemal; güzellik, kemal; mükemmellik, olgunluk ve kusursuzluk, ihsan ise; iyilik yapmak ve ikramda bulunmak demektir. İnsan neyi severse, bu üç sıfattan en az birini taşıdığı için sever. Bu sıfatların derece ve miktarı arttıkça sevgisi de artar. Mesela insan kendisine iyilik yapanları sever. İyiliği arttığı oranda o kişiye olan sevgisi de artar. Güzel ve mükemmel şeyleri sever. Bunlardaki güzellik ve mükemmellik derecesine göre aşkı ve sevgisi ziyadeleşir.

İnsan, kâinatta görülen bütün iyilik, güzellik ve mükemmelliklerin Allah’tan geldiğini görebilirse, o vakit Rabbini hakiki olarak sevmeye başlar. Bu noktada ne kadar gafletten uzak olursa, sevgisi de o kadar artar. 

Mesela insan; Allah’ın onu yoktan yaratarak imanla şereflendirdiğini, maddi manevi sayısız nimetlerle donattığını, iman nimetiyle kendisine ve bütün sevdiklerine ebedî bir saadeti hazırladığını anlayabilirse bu sonsuz ihsana karşı büyük bir sevgiyi kalbinde taşıyabilir. Allah’ın sonsuz cemali ve kemali de bu örneğe kıyaslanabilir.

Bütün bu güzelliklerin, mükemmelliklerin ve ihsanların Allah’tan olduğunu gören insan sonsuz bir muhabbetle Allah’ı sever. Bu sevgi, insanın en önemli gayesi olur. Hak âşıklarının Allah aşkıyla kendinden geçmeleri ve dünyalık hiçbir şey istememeleri bu marifetin ve muhabbetin artmasından kaynaklanmaktadır. Hatta Yunus Emre'nin Allah aşkıyla söylediği ve dünyayı değil cenneti dahi istemediği şu dizeleri muhabbetullah meselesinin nasıl bir seviyeye çıkabildiğini anlamak için gayet manidardır. 

"Cennet cennet dedikleri,
Birkaç köşkle birkaç huri,
İsteyene ver onları,
Bana seni gerek seni..."

Ayrıca aşağıdaki linkleri inceleyebilirsiniz:

https://risale.online/soru-cevap/marifetullahin-manasi

https://risale.online/soru-cevap/marifetullahin-sahit-ve-burhanlari

https://risale.online/soru-cevap/hava-gibi-su-gibi-nur-gibi-olan-marifetullah-burhanlari

https://risale.online/soru-cevap/iman-i-billah-marifetullah-muhabbetullah-lezzet-i-ruhaniye

https://risale.online/soru-cevap/iman-ve-marifetullah