Nefsin Devekuşuna Benzemesi
Nefsin (nefs-i emmarenin) en önemli özelliği insanı daima kötüye, fenaya ve çirkine sevk etmesidir. Nefsin deve kuşuna benzemesi şöyle anlatılmaktadır.
Devekuşuna demişler: Kanatların var, uç, O da kanatlarını kısmış, uçmamış. Ben deveyim demiş. Fakat avcının tuzağına düşmüş. Avcı beni görmesin diye, başını kuma sokmuş. Hâlbuki koca gövdesini dışarıda bırakmış, avcıya hedef etmiş. Sonra ona demişler: Mâdem deveyim diyorsun, yük götür. O zaman derhâl kanatlarını açmış. Ben kuşum demiş, yükün zahmetinden kurtulmuş. Fakat hâmîsiz, yemsiz olarak avcıların hücûmuna hedef olmuş..1
İşte nefis de devekuşu gibi her daim mesuliyetten kurtulmaya çalışır. Her zaman kulluktan, ibadetten kaçma yollarını arar.
Şeytanın Sofestaiye Benzemesi
Sofestai: Her şeyi, hatta kendisini dahi inkâr eden, olumlu veya olumsuz hiçbir hükme varmayan daima şüphe içinde kalmayı esas alan bir felsefi zihniyet ve tutum sahibi demektir. Sofestailer Allah’ın verdiği akıl nimetine nankörlük ederler. Hakkı batıl, batılı hak gösterirler. Şeytanın da mühim bir vazifesi budur. İnsana hakkı batıl, batılı hak göstermektir. Bu hususta şu ayet oldukça dikkat çekicidir:
(İblis:) “Rabbim! Öyle ise bana, (insanların) diriltilecekleri güne kadar mühlet ver!” dedi. (Allah:) “Haydi, doğrusu sen, bilinen vaktin gününe (kıyâmete) kadar mühlet verilenlerdensin!” buyurdu. (İblis) dedi ki: “Rabbim! Beni azdırmandan dolayı, (ben de) mutlaka onlara yeryüzünde (günahları) süsleyeceğim ve mutlaka onların hepsini azdıracağım! 2
Şeytan, günahı sevap olarak göstermekle tıpkı batılı hak olarak gösteren Sofestailere benzemektedir.
Hevânın Bektaşiye benzemesi
Nefsin zararlı ve günah olan arzularına hevâ denir. Hevanın Bektaşi’ye benzemesi ise şu şekildedir:
Bir bektaşiye, Niçin namaz kılmıyorsun? Demişler. O da Kur’ân’da لَا تَقْرَبُوا الصَّلٰوةَ (Namaza yaklaşmayın) ayeti var demiş. Ona demişler: Ayetin devamını da oku yani وَاَنْتُمْ سُكَارٰی (sarhoşken) ibaresini de oku. Bu sefer Bektaşi “Ben hâfız değilim” demiş. İşte insanın hevası da tıpkı misaldeki Bektaşi gibidir. Dini meseleleri Bektaşi gibi keyfine göre yorumlar.
Bediüzzaman Said Nursi, Lemalar, Hayrât Neşriyat, Isparta, 2015, s. 81
Hicr, 15/36-39
