Sorduğunuz soruları tek tek cevaplayacak olursak;

Tevbe Sûresi

Tevbe Sûresi, son iki âyeti hariç olmak üzere Medine döneminde, Hz. Peygamber’in (sav) vefatına yakın bir zamanda indirilmiştir ve toplam 129 âyetten oluşmaktadır. Sûre, Allah Teâlâ’nın kullarının tövbesini kabul edeceğini bildiren 104. âyette geçen ifade sebebiyle Tevbe adını almıştır. Bununla birlikte Sûre, 117 ve 118. âyetlerde geçen “tevbe” kavramı sebebiyle bu isimle anıldığıda söylenmektedir. Müşriklerin ve münafıkların yanlış yollardan dönerek tövbe etmeleri gerektiğinin vurgulanması da bu adlandırmayı desteklemektedir. Ayrıca ilk âyetinde yer alan “berâet” (ilişkiyi kesme, sorumluluktan uzak olma) kelimesinden dolayı Berâe Sûresi olarak da isimlendirilmiştir. Berâe adıyla da anılan sûre, münafıkların iç yüzlerini ayrıntılı biçimde ortaya koyması, tutum ve yöntemlerini açıklaması sebebiyle tarih boyunca farklı isimlerle de zikredilmiştir.

Kur’ân-ı Kerîm’de başında besmele bulunmayan tek sûre Tevbe Sûresi’dir. Sûrede ağırlıklı olarak, antlaşmalarını bozan düşmanlarla ilişkilerin sona erdirilmesi, antlaşmalarına sadık kalanlarla ise ahde vefanın korunması gerektiği vurgulanmaktadır. Bunun yanı sıra Tebük Seferi’ne hazırlık süreci, sefer öncesinde ve dönüşünde münafıkların sergilediği ikiyüzlü tutumlara değinilmiştir. Ayrıca ehl-i kitapla ilişkiler, cizye ve zekâtla ilgili hükümler, bedevî Arapların Kur’ân’ın emir ve uyarılarına karşı tavırları, Kur’ân’ın müminler üzerindeki etkisi ve Hz. Peygamber’in (sav) Müslümanlar adına taşıdığı endişeler ele alınmaktadır.¹

Tevbe Sûresi'nin Başında Besmele Bulunmaması ve Hikmeti

Birincisi: Tevbe Sûresi’nin (Berâe Sûresi) başında Besmele’nin bulunmamasının sebebi, İslâm âlimleri tarafından erken dönemden itibaren ele alınmış ve klasik tefsirlerde çeşitli rivayetler ve hikmetler çerçevesinde açıklanmıştır. Bu hususta öne çıkan görüşler şöyledir:
Tevbe Sûresi, müşriklerle yapılan anlaşmaların feshedildiğini bildiren, onları sert bir üslûpla uyaran, tehdit ve beraat (ilişkiyi kesme) bildiren âyetlerle başlamaktadır. Hâlbuki Besmele, “Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla” ifadesiyle rahmet, emniyet ve merhamet anlamı taşır. Bu sebeple rahmet ifade eden Besmele ile, azap ve uyarı içeren bu sûrenin başının uygun düşmediği belirtilmiştir. Bu açıklama, başta Fahreddin er-Râzî, Kurtubî ve İbn Âşûr gibi müfessirler tarafından zikredilmiştir.²
İkincisi: Sahâbeden gelen rivayetlere göre Tevbe Sûresi ile bir önceki sûrenin (Enfâl Sûresi) tek bir sûrenin devamı mı yoksa müstakil bir sûre mi olduğu konusunda başlangıçta bir tereddüt yaşanmıştır. Hz. Osman (ra) bu konuda şöyle demiştir:

"Resûlullah (sav) vefat ettiğinde Enfâl ile Tevbe’nin arasını ayıran bir açıklama bulunmuyordu. Bu yüzden ikisini yan yana yazdık, fakat araya Besmele koymadık."³

Üçüncüsü: Bazı âlimler Tevbe Sûresi’nin, müşriklere karşı savaş ilanı ve antlaşmalarını bozulduğunu duyurma özelliğinde olduğunu, Arap örfünde bu tür metinlerin besmele veya selâmlama ile başlamadığını ifade etmişlerdir. Bu görüş özellikle Zemahşerî ve İbn Kesîr tarafından aktarılmıştır.⁴
Son olarak, sahâbe icmâı (uygulamada birleşmeleri) da bu meselenin önemli bir delilidir. Kur’ân mushaf hâline getirilirken sahâbe, Tevbe Sûresi’nin başına Besmele yazmamış ve bu uygulama ümmet tarafından ittifakla kabul edilmiştir. Bu durum, Besmele’nin burada bulunmamasının vahye dayalı ve hikmetli bir tercih olduğunu göstermektedir.⁵

Tevbe Sûresini Okurken Besmele Çekmek

Kıraat imamları, Tevbe Sûresi hariç olmak üzere, sûrelerin başında besmele okunması konusunda ittifak etmişlerdir. Tevbe Sûresi’nin başında besmele bulunmadığı için, bu sûrenin ilk âyetinden okumaya başlarken besmele okunmaz. Bu husus, klasik kıraat kaynaklarında açıkça ifade edilmiştir.
Sûrelerin ortasından, yani birinci âyetten sonra herhangi bir âyetten okumaya başlanması durumunda ise besmele okunması veya terk edilmesi câiz görülmüştür. Bu hüküm, genel olarak bütün sûreler için geçerlidir. Tevbe Sûresi de bu kapsama dâhildir. Yani Tevbe Sûresi’nin ortasından okumaya başlanacaksa besmele çekilmesi dinen mümkündür.⁶
Şâfiî mezhebi âlimlerinden Remlî ve onu takip edenler ise şu görüşü dile getirmiştir: “Besmele, Berâe (Tevbe) Sûresi’nin başında mekruhtur; sûre ortasından okunurken ise sünnettir.” Bu görüş, sûrenin başı ile ortası arasında hüküm farkı bulunduğunu göstermektedir.
Genel bir çerçeve çizilecek olursa: Sûrelerin ortasından okumaya başlandığında, bütün kıraat imamları besmelenin okunmasını da terk edilmesini de câiz görmüşlerdir. Bu konuda Tevbe Sûresi ile diğer sûreler arasında esaslı bir fark bulunmamaktadır.⁷

Sonuç olarak:
– Tevbe Sûresi’nin başından okunurken besmele çekilmez.
– Tevbe Sûresi’nin ortasından okunurken besmele çekmek de çekmemek de câizdir.
– Besmele çekilmemesini daha uygun gören görüşler olmakla birlikte, bu tercih meselesidir ve okuyuşu geçersiz kılmaz.