KADER

Sözlükte “gücü yetmek; planlamak, ölçü ile yapmak, bir şeyin şeklini ve niteliğini belirlemek, kıymetini bilmek; rızkını daraltmak” [1] gibi mânalara gelen kader, ıstılahî anlamda Mâtüridîlere göre, Yüce Allah'ın (cc) ezelden ebede kadar olmuş ve olacak şeylerin her türlü özelliklerini bilip bir ölçü ve sınırla tahdid etmesine denir. Cenab-ı Hakk'ın eşyayı iradesine uygun bir şekilde takdir etmesidir. Başka bir ifade ile Yüce Allah'ın (cc) ezelde bütün varlığı her yönüyle bilmesidir ki Cenab-ı Hakk'ın zatî sıfatlardan ilim ve irade ile ilgilidir.

Eş'ârîlere göre kader, Cenab-ı Hakk'ın her şeyi vakti geldiğinde ezeli ilmine uygun ve irade ettiği üzere yaratmasına denir. Sıfat-ı fi'l ile ilgilidir.

Bediüzzaman Hazretlerine göre kader, iman esaslarından biridir. Ona göre kader, ilahî ilmin bir nevidir ve ilim nevindendir. Ona göre kader meselesinin iman esasları arasına girmesinin hikmeti, insanı sorumluluklardan kurtarmak için değil gururdan kurtarmak içindir. Hz. Üstad'a göre kader, hakiki illetlere bakar. Adalet eder. Kader, mebde' ve münteha, asıl ve fer', illet ve neticeler itibariyle şerden, kubuhtan ve zulümden münezzehtir.[2]

KAZÂ

Hükmetmek; muhkem ve sağlam yapmak; emretmek, yerine getirmek”[3] anlamlarındaki kazâ ise Eş'arîlere göre hüküm anlamındadır. Yüce Allah'ın (cc) âlemde meydana gelecek olan şeylerin hepsini, nasıl, nerede, ne şekilde, hangi vakitte olacaklarsa ezelde bilmesine ve ezelî ilmine uygun olarak takdir etmesine denir.

Mâturîdîlere göre kazâ, Cenab-ı Hakk'ın ezelde irade ve takdir ettiği şeylerin, vakti geldiğinde ezeldeki ilim, irade ve takdirine uygun olarak yaratmasına denir.

Bediüzzaman Hazretlerine göre kazâ, kadere uygun olarak fiillerin meydana gelmesidir. Bir bina, kendisini inşa eden mühendisinin krokisini ve amelin ilmi gerektirmesi gibi kaza da kaderi gerektirmekte ve kaderi takip etmektedir. Hz. Üstad'a göre kazâ ve kader ilahî ilmin iki nevidir. Kazanın da kader gibi düsturları vardır. Varlıklarda görünen harikulade miktarlar, hikmet ve maslahata uygun şekiller, ölçüler kazanın düsturları ve kaderin ölçüleriyle yapılmaktadır. Hz. Üstad kazâya rıza kadere teslim olmanın İslam dinin şiarı olduğunu ifade etmektedir.[4]

[1] Yusuf Şevki Yavuz, Kader mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2001, c.24, s. 58-63

[2] Muhlis Körpe, Risale-i Nur Istılahları, Süeda Yayınları, Isparta 2021, s.110

[3] Yusuf Şevki Yavuz, Kader mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2001, c.24, s. 58-63

[4] Muhlis Körpe, Risale-i Nur Istılahları, Süeda Yayınları, Isparta 2021, s.113