İslam hukukuna (Şeriat'a) göre boşanma sırasında kadının alabileceği veya hak ettiği temel malî haklar ve diğer konular şunlardır:
1. Mehir
Mehir, evlilik (nikâh) akdi sırasında kadına verilmek üzere kocanın taahhüt ettiği veya belirlediği mal veya paradır.
Evlilik Tamamlanmışsa (Zifaf Varsa): Kadın, mehrin tamamını (muaccel ve müeccel) hak eder.
Evlilik Tamamlanmadan Boşanma: Mehir belirlenmişse, kadın belirlenen mehrin yarısını hak eder. İlgili âyet-i kerime şöyledir:
"Fakat onlara gerçekten bir mehir ta'yîn ettiğiniz hâlde kendilerine dokunmadan önce onları boşarsanız, artık ta'yîn ettiğinizin yarısı (onlarındır). Ancak (o kadınların) bağışlamaları veya nikâh akdi elinde olanın (kocanın) bağışlaması (mehrin tamâmını vermesi) müstesnâ. Bununla beraber (kocaları olarak sizin) bağışlamanız takvâya daha yakındır. Artık aranızda fazîleti unutmayın! Muhakkak ki Allah, ne yapıyorsanız hakkıyla görendir."1
Mehir belirlenmemişse, fıkıh ıstılahında "müt'a" denilen gönül alıcı bir hediye hak eder.
Eğer kadınları kendilerine dokunmadan ve onlara bir mehir ta'yîn etmeden boşarsanız size bir günah yoktur. Fakat (gönüllerini alacak şekilde) onları faydalandırın! Genişlik içinde olan(ınız)a, kendi durumuna göre, darlık içinde olan(ınız)a da gücü yettiğince(onları faydalandırma borcu) vardır. (Bu,) iyilik edenler üzerine bir vazîfe olarak örfe uygun bir faydalandırmadır.2
Kendilerine temâs edilmeden ve mehir ta‘yîn edilmeden boşanan kadınlara mahrûmiyetlerini telâfî edip, gönüllerini almak için bir hediye vermek, yani bir şekilde faydalandırmak vâcibdir. Fıkıhta beyân edildiği üzere, bunun en azı bir kat elbise veya bunların bedelidir. Bir kat elbise ise, bir baş örtüsü, bir entâri ve bir çarşaftan ibârettir.3
a) Mehr-i Muaccel: Nikâh sırasında ödenmesi kararlaştırılan ve hemen ödenen kısımdır.
b) Mehr-i Müeccel: Nikâh sırasında kararlaştırılan ve ödemesi sonraya (boşanma veya kocanın ölümü gibi) bırakılan kısımdır. Boşanma gerçekleştiğinde, müeccel mehir de kadına ödenmelidir.
2. Nafaka ve Mesken
İddet Süresi Nafakası: Kadın boşandıktan sonraki iddet (bekleme) süresi boyunca (genellikle üç ay on gün), kocası kadının yiyecek, giyecek ve barınma dâhil nafakasını ve meskenini sağlamakla yükümlüdür.4
Çocukların Nafakası: Eğer küçük çocuklar kadının yanında kalacaksa, çocukların nafakası da babaya (eski kocaya) aittir.
3. Müt'a (Gönül Alma Hediyesi / Tazminat)
Kocanın, kusursuz olan eşini tek taraflı olarak boşaması durumunda, müt'a adı verilen gönül alıcı bir hediyenin verilmesi:
Şâfiî mezhebine göre vâcip (zorunlu).
Hanefî mezhebine göre müstehap (tavsiye edilen).
Müt'anın miktarı, erkeğin maddî imkânları ve örf esas alınarak belirlenir. Genellikle mehr-i mislin yarısını geçmemesi tavsiye edilmiştir.
4. Ziynet Eşyaları (Takılar)
Düğünde kadına takılan ziynet eşyaları (altın, bilezik vb.) kural olarak kadının kişisel mülkü sayılır ve boşanma sırasında kadın bunları geri alma hakkına sahiptir.
Önemli Not
İslam hukukundaki bu haklar, esasen kadının boşanmadan sonra mağdur olmaması ve hayatını sürdürebilmesi için bir güvence niteliğindedir. Ancak, boşanmanın şekline (erkeğin talebiyle boşanma - talak; kadının bedel karşılığında boşanması - muhalaa; hâkimin ayırması - tefrik) ve mezheplere göre bazı detaylar değişebilir. Bu sebeple İslam hukukuna göre hakların tam ve doğru tespiti için, bulunduğunuz yerdeki fıkıh âlimlerine veya konuya vâkıf avukatlara danışmanız doğru olacaktır.
Bakara, 2/237.
Bakara, 2/236.
Kurtubî, c. 2/3, s. 200.
Talâk, 65/1, 6.