Üç çeşit yemin vardır. Bunlar; Yemîn-i Lağv, Yemîn-i Ğamûs ve Yemîn-i Mün’akidedir:
Yanlışlıkla Yapılan Yemin (Yemîn-i Lağv); bir şeyin doğru olduğu zannedilerek veya ağız alışkanlığıyla yapılan yemindir. Kişinin birini görmediği hâlde gördüğünü zannederek “Vallahi gördüm.” demesi veya yemin kastı olmaksızın yemin sözlerini söylemesi, yemîn-i lağv olarak kabul edilmiştir. Bu şekilde yapılan yeminden dolayı keffâret gerekmez. Kur'ân-ı Kerîm’de, kasıtsız olarak ağızdan çıkıveren yeminlerden dolayı kişinin sorumlu tutulmayacağı bildirilmiştir.1
Yalan Yere Yemin (Yemîn-i Ğamûs); bu tür yemin, bilerek yalan yere yapılan yemindir. Bir kimsenin olmamış bir şey için bilerek olmuş diye veya olmuş bir şey için bilerek olmadı diye yemin etmesi böyledir. Bu en büyük günahlardan biridir.2 Böyle bir yemin Hanefîlere göre, keffâretle telafi edilemez. Bu şekilde yemin eden kişinin, bilerek ve Allah’ın adını anarak yalan yere yemin ettiği için pişman olarak, bir daha böyle bir hataya düşmemek üzere Allah’tan af dilemesi gerekir. Yalan yere yaptığı yemin sebebiyle başkasının hakkının zayi olmasına sebep olan kimse, bu zararı tazmin edip zarar verdiği kimselerden helallik istemelidir.
Geçerli Yemin (Yemîn-i Mün’akide); imkân dâhilinde olan bir şeyi yapmak veya yapmamak üzere yapılan yemindir. Bir kimsenin şu işi yapacağım veya yapmayacağım diye yemin etmesi böyledir. Bu yeminin Allah’ın isimlerinden biriyle veya O’nun sıfatlarıyla ya da örfen Allah’ın isimlerine veya sıfatlarına atıfta bulunan sözlerle yapılmış olması gerekir.3 Bu tür yeminini bozan kişi yemin keffâreti öder. 4
“Şart olsun” ifadesi yemin midir?
Evet yemindir. Fıkıhta şart koşmak, yani “Şart olsun, şöyle yapmazsam şöyle olsun”, “Yaparsam şu haram olsun” gibi ifadeler yemin hükmünde değerlendirilir. Bu tür sözlere yemin-ı mün‘akid” hükümleri uygulanır. Çünkü kişi, geleceğe dair bir fiili kendine bağlayarak söz vermiş olur.
“Şart olsun bir daha yapmayacağım.” Demek → Yemindir.
“Şart olsun gelirim.” Demek → Yemindir.
Yemini gereksiz ve sürekli kullanmak mekruhtur; yemin ederek yalan söylemek ise haramdır ve büyük günahtır. Yemin bozulursa, kefaret gerekir.
Yemin Kefareti: 10 fakiri sabahlı akşamlı doyurmak veya 10 fakire kıyafet vermektir. Bunlara gücü yetmezse 3 gün oruç tutmaktır. 5
el-Bakara, 2/225; el-Mâide, 5/89
Buhârî, Eymân, 16 [6675]; Müslim, İman, 220 [138]
İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, 3/708-712
Merğînânî, el-Hidâye, 2/317-318
Mâide 5/89
