Bediuzzaman tevhidin kolaylığına ispat olarak dünyanın dönmesiyle bütün yıldızların dönmesini misal veriyor. Bu temsil ile anlatılmak istenen nedir?

Tevhid, Alah'ın birliği ve bütün kâinatı onun yaratması ve yönetmesi demektir.

Bunu zıttı ise şirk ve çokluktur. Yani kainatın tek bir elden yönetilmediği, sayısız sebeblerin rastgele etkileri sonucunda bu harika düzenin devam ettiğini düşünmektir.

Sonsuz kudrete sahib bir tek elin bunu başarması demek olan tevhid şıkkı, elbette, şuursuz milyonlarca elin karışmasıyla ortaya çıkmasını kabul etmekten, akla çok çok daha kolaydır.

İşte bu hakikati anlatırken Üstad, dünyanın dönmesini misal veriyor. Şöyle ki:

Sadece dünyanın hareketiyle pek çok şeyler elde ediliyor.

1- Koca güneş, görünüşe göre her gün doğup batıyor, gece-gündüz oluyor.

2- Dört mevsim meydana geliyor.

3-Her gece bütün yıldızlar doğup batıyor.

4-Ay doğup batıyor.

Bu kadar büyük işlerin sadece dünyanın hareketiyle olup bitmesi ancak tevhid sayesinde olur. Çünkü dünyanın, güneşin, ayın ve yıldızların Rabbi Allah'tır. Hepsine en uygun, en güzel konumu sağlayarak en az hareketle en çok sonucu elde etmek hepsinin kontrolünün tek elde olduğunu gösterir.

Eğer tevhidle, yani dünyanın dönmesi ile olmasa idi, aynı dört neticeyi almak için diğer cisimlerin onun etrafında dönmesi gerekecekti.

Yani, güneş bir günde 25 bin senelik dairesini her gün turlamalıydı.

Yıldızlar, ışık yılı ile ölçülen hadsiz mesafelerini her gece dünya etrafında koşmalıydılar.

Ay, bir ayda tamamladığı dünya etrafındaki bir turunu bir gecede tamamlamalıydı.

Görüldüğü gibi, bir tek dünyanın dönmesi ile alınan neticeler, birden fazla ele verildiğinde iş nasıl çoğalıyor ve müşkilleşiyor.

İşte bu noktadan dünyanın hali, tevhidin kolaylığına, şirkin zorluğuna ve akla uzak oluşuna güzel bir misal olmuş oluyor.