Ayakkabı ile namaz kılınabilir mı? Bu hususta ölçü nedir?

Bu ehemmiyetli meseleyi birkaç farklı cihetleriyle soru-cevap olarak izah etmeye çalışalım.

Ayakkabı ile namaz kılmak caiz midir?

Ayakkabı temiz olursa onunla namaz kılmak caizdir. Ve bilfiil bugün Türkiye'nin her tarafında cenaze namazı ayakkabıyla kılınıyor. Çünkü cenaze namazıyla diğer namazlar arasında fark yoktur. Ebu Mesleme şöyle diyor: Enes bin Malik'e (ra) Peygamber (sav) ayakkabıyla namaz kılar mıydı? diye sordum. Enes: "Evet" dedi.[1]

Yine Şeddad bin Evs dedi ki: Peygamber (sav) şöyle buyurdu: “Yahudilere benzemeyiniz, onlar ayakkabı ve mestleriyle namaz kılmazlar.”[2]  Ancak ayakkabı temiz olmazsa; ne vakit namazı, ne de cenaze namazı onunla kılınmaz.

Fabrikada çalışan bir işçi, öğle paydosu dolayısıyla namazını rahatlıkla kılabilmektedir. Ancak ikindi namazı için vakit müsait değildir. Amirlerin müdahalesine imkân vermemek ve işi aksatmamak gayesiyle işçinin ayakkabısıyla namaz kılması caiz olur mu?

Ayakkabı temiz ise, yani namazı bozacak herhangi bir necasetle pislendiği görülmemiş ise onunla namaz kılmakta hiç bir mahzur yoktur. Vaktin darlığından dolayı durum elverişli değilse sadece farzı kılıp sünneti terk etmek mümkündür.

Ebu Said diyor ki: Peygamber (sav) ayakkabı ile ashabı kirama namaz kıldırmakta iken birden ayakkabısını çıkarıp sol tarafa koydu. Onu gören cemaat da ayakkabılarını çıkardılar. Namazı bitirince Peygamber (sav) "Neden ayakkabılarınızı çıkardınız" diye sordu. Onlar da "Ey Allah'ın Resulü senin çıkardığını görünce biz de çıkardık" diye cevap verdiler. Resulüllah (sav): "Cebrail bana gelip ayakkabımda pislik olduğunu haber verdi" buyurdu.

Demek oluyor ki ayakkabı da necaset olmazsa onları çıkarmadan namaz kılmak caizdir. Ayrıca Hanefi mezhebine göre; ayakkabı, cüssesi bulunan bir necaset ile pislenince kurumadan önce bu necasatin silinmesi halinde ayakkabı temizlenmiş olur. Hanefilerin ayakkabıyla cenaze namazı kılmaları bundan ileri gelir. Yalnız ayakkabı sidik gibi bir şeyle pislenirse veya onunla zemini pis su ile murdar olan hela gibi yerlere gidilirse o zaman bu ayakkabı ile ne cenaze namazı ne de başka bir namaz kılınmaz.

Tavsiyemiz fabrikada, tarlada veya nerede olunursa olunsun namazın terk edilmemesidir. Bir teneffüste abdest alınır, ikinci bir teneffüste de ayakkabıyla da olsa bir naylon veya muşamba üzerine farz namaz kılınmaya çalışılmalıdır. Kılınmazsa farzı terk etmekten dolayı mesuliyet doğar.

Cenaze namazının ayakkabı ile kılınması meselesini açıklar mısınız?

Cenaze namazıyla diğer namazlar arasında bir fark yoktur. Yani diğer namazlarda necis (pis) şeylerden temizlenmek şart olduğu gibi cenaze namazında da şarttır. Bu nedenle ayakkabısı temiz olan kimse diğer vakit namazlarını ayakkabıları ile kılabildiği gibi cenaze namazını da kılabilir. Eğer ayakkabı temiz olmazsa onlarla ne vakit ne de cenaze namazı kılınamaz.

İbn-i Abidin, -Allah rahmet etsin- bu konuda şöyle diyor: Bazı yerlerde cenaze namazını kılmak için meyyit caminin dışına bırakılıp ayakkabı ile namaz kılınıyor. Böylece birçok kimsenin namazı batıl olmaktadır. Çünkü necaset yaygın olduğu halde müteneccis (pislenmiş) olan ayakkabılarını çıkarmıyorlar. Bu nedenle camide cenaze namazını kılmakta bir sakınca yoktur.

Görüldüğü gibi İbn'i Abidin gibi bir zat bu meseleyi ele alarak ayakkabı müteneccis olduğu takdirde cenaze namazının kılınamayacağını beyan ediyor. Halk buna riayet etmiyorsa onun caiz olduğu anlamına gelmez. Hepimizin giydiği ayakkabı temizdir diye bir hüküm veremeyiz. Ancak bir kimsenin ayakkabısı yeni ise veya eski olup da üzerine necaset değmemiş veya cüssesi bulunan yani el ile tutulacak bir necaset ona değmiş fakat kurumadan evvel silinmiş ise Hanefi mezhebinde tahir sayıldığı için sair namazlar onunla kılınabildiği gibi cenaze namazı da onunla kılınabilir.[3]