İslamda miras bölüşümü erkeğe 2 kadına 1. Ama bu durum erkek evin yükünü yüklenip geçimini sağladığı için diye izah ediliyor. Peki günümüzde bazı erkekler (diyelim ki baba ölmüş) kız kardeşime bakmakla yükümlü değilim deyip (anne yaşlı, kız kardeş bekar) kardeşini çalışmaya zorluyor. Evin gelirini cebine koyuyor. Hatta evlenince karısını zorla çalıştırıp eve ekmek getireceksin diyor. Şimdi bu anlayışta bir erkeğe iki hak vermek yine adalet mi?

Fıkhî açıdan soruyu değerledirecek olursak, fıkıh usulünde islamî hükümlerin oluşmasında dikkat edilen hususlar çerçevesinde bu kişinin hakkı ile ilgili açık hüküm vardır.

İbarenin Delaleti (Delâletü’l-ibâre): Nassın (ayet veya hadis) açık ve doğrudan anlamına işaret eder. Yani metnin lafzı, hükmü doğrudan ifade ediyorsa bu, ibarenin delaletiyle sabittir. Hüküm verilirken bakılan en kuvvetli işaret (delil) budur. Nisâ Suresi, 11. Ayet: "Allah, çocuklarınız hakkında erkeğe, iki kadın payı kadar miras verilmesini emreder..."[1] ayeti, miras paylaşımında erkeğin iki pay, kadının bir pay alacağı hükmünü doğrudan, hiçbir yoruma gerek kalmadan açık bir şekilde ortaya koymuştur. Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Kim bir mirasçıyı mirasından mahrum ederse, Allah kıyamet günü cennetten onu mahrum eder."[2]

Bu tarz sorular, İslam'daki miras hukuku ve sosyal adalet anlayışını sorgulayan, aynı zamanda günümüz uygulamalarıyla ilgili kafa karışıklığını yansıtan meselelerdendir. Meseleyi hem İslam’ın adalet anlayışı hem de hak ve sorumluluk dengesi çerçevesinde açıklamak faydalı olur. İslamiyetin hükümlerinin ileti ve hikmeti vardır. Hükümlerin illeti (bu konudaki açık emir) değişmedikçe hikmetlerinin değişmesi hükmü değiştirmez. Ayrıca bizim bilemediğimiz başka hikmetlerin varlığı da unutulmamalıdır.

Dünya imtihan yeridir. Cenâb-ı Hak bazen vermekle bazen vermemekle kulunu imtihan eder. İslam’da miras paylaşımındaki temel prensip, maddi hakların aynı zamanda sorumluluklarla dengelenmesidir. Kur’ân-ı Kerîm’de Nisa Suresi 11. ayette miras paylaşımı detaylandırılmıştır. "Allah size çocuklarınız hakkında, erkeğe iki kadın payı kadar (mîras vermenizi)emreder! … Babalarınız ve oğullarınız; bilmezsiniz ki, onların hangisi fayda bakımından size daha yakındır. (Bütün bunlar) Allah'dan birer farîzadır. Muhakkak ki Allah, Alîm (hakkıyla bilen)dir, Hakîm (her işi hikmetli olan)dır."[3]

Bediüzzaman Hazretleri bu ayetin tefsirinde bazı hikmetlere dikkatlerimizi çekmektedir: “[Erkeğe iki kadın hissesi vardır] olan hükm-i Kur’ânî mahz-ı adâlet (tam adâlet) olduğu gibi ayn-ı merhamettir. Evet, adâlettir. Çünki, ekseriyet-i mutlaka i‘tibâriyle (çoğunlukla) bir erkek bir kadın alır. Nafakasını taahhüd eder (üstlenir). Bir kadın ise bir kocaya gider, nafakasını ona yükler. Irsiyetteki (mîrastaki) noksanını telâfî eder. Hem merhamettir. Çünki o zaîfe kız, pederinden şefkate ve kardeşinden merhamete çok muhtaçtır. Hükm-i Kur’ân’a göre o kız, pederinden endişesiz bir şefkat görür. Pederi ona: ‘Benim servetimin yarısını ellerin ve yabânîlerin ellerine geçmesine sebeb olacak zararlı bir çocuk’ nazarıyla endişe edip bakmaz. (...) Şu hâlde o fıtraten (yaratılışça) nâzik, nâzenin ve hılkaten zaîfe ve nahîfe kız, sûreten (görünüşte) az bir şey kaybeder; fakat ona bedel akāribin (yakınlarının) şefkatinden, merhametinden tükenmez bir servet kazanır.”[4]

Bir erkek sorumluluklarını ihmal ediyor, annesine ve kardeşine bakmıyor, hatta onları zor durumda bırakıyorsa ahiret cihetiyle kendisini tehlikeye atıyor demektir. Hz. Peygamber (sav) “Kişiye, günah olarak, geçimini sağlamakla yükümlü olduğu kimseleri ihmal etmesi yeterlidir”[5] buyurarak meselenin ne kadar ciddi olduğunu vurgulamıştır.