İşarat’ül İ’cazda geçen “Bu ta‘mîrât da, bütün a‘zânın erzâk mahzeni hükmünde olan, Cenâb-ı Hakk’ın bir kanun-u mahsûsla ihzâr ettiği o madde-i latîfeden alınan eczâ ile yapılır.” Bu kısımda, madde-i latifeden maksat nedir? Ayrıca aynı yerde geçen dört matbah ve dört süzgeç nedir?

Bu parça da bahsedilen madde-i latife rızıktır.

İşaretül İ’caz’da geçen bu metin 29. Sözde “…tamir etmek için, rızık namıyla bir madde-i lâtifeyi ister ki…” [1] cümleleriyle açık surette izah edilmektedir.  Buna göre Bediüzzaman Hazretleri insan vücudunun her sene değiştiğine değinerek bu değişmenin hücrelerin yıkılıp tekrar yapılmasıyla meydana geldiğini söyler. Yani insan vücudunun bekası için insan bedeninde bozulan parçaların yerini dolduracak ve onların yerine çalışacak yeni atomların gelmesi gerektiğini bunun ise bir terkib ile gerçekleştiğini ifade eder. Bu ise Allah’ın bir kanunu olarak rızık namında bir madde-i latifenin bedenin uzuvlarına ihtiyaçları nispetinde dağıtılması ile gerçekleşir. Güya o madde-i latife olan rızıktan her bir atom/zerre bir vazifeyle belirlenmiş bir memur gibi gitmesi gereken yere gider.

Rızık, İlâhi bir kanun ile insan bedenine girdikten sonra dört matbahta/mutfakta pişirildikten sonra dört büyük değişim geçirir ve ardından dört süzgeçle süzülerek insanın bütün azalarına her birisinin ihtiyacı miktarında dağılır.

Bediüzzaman Hazretlerinin rızkın dört büyük değişim geçirdiğini söylediği dört mutfak;

1. Ağız
2. Mide
3. İnce ve kalın bağırsaklar
4. Karaciğerdir.

Rızıkların vitaminini, karbonhidratını, yağını, proteinini, ayrıştırıp süzen insan bedenindeki dört süzgeçte şunlardır:

1. Bağışıklık sistemi hücresel elemanları,
2. Böbrek
3. Akciğer
4. Karaciğer