"Kur’ân’ın her bir kelâmı, üç kaziyeyi müştemildir. Birincisi, “Bu Allah’ın kelâmıdır.” İkincisi, “Allah’ca murad olan ma‘nâ haktır.” Üçüncüsü, “Ma‘nâ-yı murâd budur.” Eğer Kur’ân’ın o kelâmı başka bir ma‘nâya ihtimâli olmayan muhkemâttan olursa veya Kur’ân’ın başka bir yerinde beyân edilmiş ise, birinci ve ikinci kaziyeleri aynen kabul etmek lâzımdır. Ve inkârları da küfürdür. Şâyet Kur’ân’ın o kelâmı, başka bir ma‘nâya ihtimâli olan bir nas veya zâhir olursa, üçüncü kaziyeyi kabul etmek lâzım olmadığı gibi, inkârı da küfür değildir."

Bu kısmı izah eder misiniz?

Bahse konu olan yer şöyledir:

"Suâl: Kur’ân, zarûriyât-ı dîniyedendir. Zarûriyâtta ihtilâf olamaz. Halbuki müfessirlerce verilen ayrı ayrı ma‘nâların bir kısmı birbirine muhâliftir? 

Elcevab: Azîzim! Kur’ân’ın her bir kelâmı, üç kaziyeyi müştemildir. Birincisi, “Bu Allah’ın kelâmıdır.” İkincisi, “Allah’ca murad olan ma‘nâ haktır.” Üçüncüsü, “Ma‘nâ-yı murâd budur.” Eğer Kur’ân’ın o kelâmı başka bir ma‘nâya ihtimâli olmayan muhkemâttan olursa veya Kur’ân’ın başka bir yerinde beyân edilmiş ise, birinci ve ikinci kaziyeleri aynen kabul etmek lâzımdır. Ve inkârları da küfürdür. Şâyet Kur’ân’ın o kelâmı, başka bir ma‘nâya ihtimâli olan bir nas veya zâhir olursa, üçüncü kaziyeyi kabul etmek lâzım olmadığı gibi, inkârı da küfür değildir. İşte müfessirlerin ihtilâfları, ancak ve ancak şu kısma âittir. İhtâr: Mütevâtir hadîsler de, bu hususta âyetler gibidir." (İşarat'ül-İcaz)

Birincisi, “Bu Allah’ın kelâmıdır.” Bu kaziyeye göre Kurandaki bütün ayetler Allah'ın kelamıdır. Bunda ittifak vardır. Hiçbir ihtilaf yoktur. Bunu kabul etmemek küfürdür. Kabul etmeyen kafir olur.

İkincisi, “Allah’ca murad olan ma‘nâ haktır.” Allah bu ayet veya ayetlerde neyi murad etti ise haktır. Haşa Allah yanılmış olamaz. Bu kaziyeyi kabul etmemek de küfürdür.

Eğer ayet, muhkemattan olup başak bir ihtimali mümkün değilse; veya Kuranın başka bir yerinde o ayet açık bir şekilde izah edilmişse 

Üçüncüsü, “Ma‘nâ-yı murâd budur.” Şayet ayet muhkemattan değilse veya başka bir ayette açıkça izah edilmemişse, yani başka bir manaya ihtimali varsa o zaman bu kaziyeyi kabul etmek şart değildir. İnkarı da küfür değildir. İşte müfessirlerin ihtilafı bu kısma aittir. Benim anladığım budur diyebilir. Ama herkesi o manaya inanmaya veya amel etmeye mecbur edemez.