“Bir adamın kıymeti, himmeti nisbetindedir. Kimin himmeti milleti ise, o kimse tek başıyla küçük bir millettir.” 1
Bu söz, insanın değerinin mal, makam veya şahsî çıkarla değil; gayesi ve idealiyle ölçüldüğünü anlatmaktadır.
Sözlükte “meyil, arzu, istek, azim” mânasına gelen himmet kelimesi, “Kendini veya başkasını kemale erdirmek için kalbin bütün ruhanî güçleriyle Cenâb-ı Hakk’a yönelmesidir”. 2
Ebû Bekir et-Tamestânî her şeyin esasının himmet olduğunu söylemiş, Huldî, velâyet makamına ulaşmanın mücâhede ile değil himmetle mümkün olduğu kanaatindedir. Detaylı bilgi için bakınız. 3
Bediüzzaman hazretlerine göre himmet, insanın değerinin bir göstergesidir. Bediüzzaman hazretleri, yüksek bir himmetin, belirlenen hedefin büyüklüğü ve önemiyle doğru orantılı olduğunu ifade etmektedir.
İnsan, hedefinin, amacının, gayretinin büyüklüğü kadar kıymetlidir. Bir kimse yalnızca kendi nefsi için yaşar, gayretini şahsî menfaatine harcarsa değeri dar bir çerçevede kalır. Ama ümmetin, milletin veya insanlığın faydasını hedef edinirse, tek başına bir millet kadar değer kazanır.
Rabbimizin aşağıdaki âyetleri, müminlerin topluca hareket etmesi gerektiğini, himmetlerinin şahsi çıkarları için değil İslâm ümmetinin faydasına yönelik olması gerektiğini bildirir.
"Kendilerinde bir sıkıntı (bir ihtiyaç) bile olsa, (o kardeşlerini) kendi nefislerine tercîh ederler! Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, işte onlar gerçekten kurtuluşa erenlerdir!"4
“Hem iyilik ve takvâ üzerine yardımlaşın, günah ve düşmanlık üzerine ise yardımlaşmayın”.5
“O hâlde hep birlikte Allah’ın ipine (Kur’ân’a) sımsıkı sarılın ve parçalanmayın!”.6
Peygamber Efendimiz’in hadisleri de aynı manayı teyit eder. Bireyin değerinin kardeşine karşı sevgisi ve gayretiyle ölçüldüğünü belirtmiştir. Bir işin değerinin niyetle ölçüldüğünü, niyet ümmetin menfaatine yöneldiğinde küçücük bir amelin bile büyüyüp ümmetin tamamına fayda sağlayabileceğini göstermektedir.
“Müminler, birbirlerini sevmede, birbirlerine merhamet ve şefkat göstermede, tıpkı bir organı rahatsızlandığında diğer organları da uykusuzluk ve yüksek ateşle bu acıyı paylaşan bir bedene benzer.” 7
“Sizden biriniz kendisi için istediğini mümin kardeşi için de istemedikçe iman etmiş olmaz.”8
“Ameller niyete göredir. Herkes sadece niyetinin karşılığını alır.”9
Hulefâ-yi Râşidîn efendilerimiz de bu hakikatin canlı örneklerini sergilemişlerdir. Hz. Ebû Bekir efendimiz, malını ve canını ümmet için feda ederek İslam’ın devamına vesile olmuş, Hz. Ömer Efendimiz, adalet ve kamu düzeni için çalışıp; toplumun hayatını iyileştirmeye yönelik çalışmalar yapmıştır. Hz. Osman Efendimiz, Kur’an nüshalarını çoğaltarak ümmeti ihtilaftan korumuş, Hz. Ali Efendimiz, ilmiyle ve hikmetiyle ümmete yol göstermiştir. Onların her biri tek bir insandı, fakat himmetleri ümmete yöneldiği için kıymetleri bir millet kadar olmuştur.
Bugün de aynı gerçek geçerlidir. Bir öğretmen yalnız maaşını düşünerek değil, ümmetin geleceği için gayret gösterirse, yetiştirdiği nesiller aracılığıyla toplumu değiştirir. Bir doktor yalnız kazancını gözetmeyip ümmete şifa dağıtmayı hedeflerse, tek bir canı kurtarması bile bütün insanlığa dokunan bir değer taşır. Bir hayırsever bir vakıf kurduğunda, ömrü sona erse bile açtığı hayır kapısı nesiller boyu devam eder.
Netice olarak, insanın kıymeti sahip olduğu mal veya makamla değil, ne için yaşadığıyla, gayretini nereye yönlendirdiğiyle ölçülür. Kendi nefsi için yaşayan küçülür; ümmet ve millet için yaşayan büyür. Bu çağda Müslümanların en büyük tehlikesi “Neme lâzım” demek, yani umursamazlık ve tembelliktir. Oysa asıl kurtuluş, niyet ve gayreti şahsî daireden çıkarıp ümmetin faydasına yöneltmekle mümkündür. Çünkü kimin himmeti ümmete yönelmişse, o kişi tek başına bir millet kadar kıymetlidir.
Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat, Hayrat Neşriyat, Isparta 2016, s.459
Mehmet Demirci, Himmet, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1998, c. 18, s. 56-57
Haşir, 59/9
Maide, 5/2
Âl-i İmran, 3/103
Hadislerle islam, Diyanet İşleri Başkanlığı, İzmir 2019, c. 3, s. 85
Hadislerle islam, Diyanet İşleri Başkanlığı, İzmir 2019, c. 3, s. 271
Hadislerle islam, Diyanet İşleri Başkanlığı, İzmir 2019, c. 3, s. 21