İbadetin türleri nelerdir? Helal dairede ve Allah rızası için yapılan gündelik işler de direkt olarak ibadet sayılır mı? Yoksa sadece ibadetmişler gibi hasene mi getirirler? Eğer ibadet sayılırlarsa ne tür bir sınıflandırma altına girerler?

Kur’ân’da ibadet kavramı; tevhid, itaat, dua, boyun eğmek, iman ve salih amel, Allah’ı tesbih ve secde, Allah’ı bilmek ve tanımak gibi anlamlarda kullanılmıştır. Bu manalardan hareketle ibadet, geniş anlamıyla İslâm’ın emir ve yasaklarını gözetmeyi ve Allah’ın sınırlarını korumayı ifade eder.
Bir davranışın ibadet olabilmesi için; kişide iman, niyet ve ihlas olması gerekir. İbadetin Allah rızası için yapılması ve İslâm’a uygun olması lazım gelir.
Uygulama itibarıyla geniş manada ibadetler dört kısma ayrılır:
a) İman, ihlas, niyet, tefekkür, marifet, sabır, takva gibi kalbî ibadetler.
b) Namaz, oruç, dil ile zikir ve dua, ana-babaya iyilik, insanlara iyi muamele ve sıla-i rahim gibi beden ile yapılan ibadetler.
c) Zekât, sadaka, yakınlara ve fakirlere yardım, Allah yolunda infak gibi mal ve servetle yapılan ibadetler.
d) Hacca gitmek, cihat etmek gibi hem mal hem de beden ile yapılan ibadetler.[1]

Öte yandan üstad Bediüzzaman Hazretleri konu hakkında:

“İbâdet iki kısımdır: Biri müsbet, biri menfîdir. Müsbet kısmı ma‘lûmdur. Menfî kısmı ise, hastalıklar ve musibetlerle musibetzede za‘fını hissedip Rabb-i Rahîm’ine ilticâ ederek teveccüh edip, onu düşünüp, ona yalvararak hâlis bir ubûdiyet yapar. Bu ubûdiyete riyâ giremez, hâlistir. Eğer sabretse, musibetin mükâfâtını düşünse, şükretse, o vakit herbir saati bir gün ibâdet hükmüne geçer. Kısacık bir ömrü uzun bir ömür olur. Hatta bir kısmı var ki; bir dakikası, bir gün ibâdet hükmüne geçer.”[2] Diyerek ibadetleri genel olarak iki başlık altında toplamışlardır. Buna göre ibadetler;

Müsbet ibadetler: Namaz, oruç zekat, sadaka vs.

Menfi ibadetler: Hastalıklar, musibetler gibi insanın maddi hayatını zorlaştıran bazen acı veren durumlara karşı sabır ve şükürle Allah’a yönelip O’ndan yardım dilemesidir. Mü'min, karşışaltığı bu müşkil hal karşısında acizliğini idrak edip Rabbinin kudretine iltica eder. O hastalık ve sıkıntılı hal bir anda ibadet hükmüne geçiverir. İşte bu ibadete gösteriş ve menfaat giremez. Öyle ki bazen hastalıklı geçen her bir dakika bir gün ibadet sevabını kişiye kazandırabilir.

Bir mü’min hususen ahir zamanda sünnet-i seniyeye tabi olup her halini Sevgili Peygamberimiz (asm) gibi yaşamaya çalışırsa bütün ömrünü ibadete çevirebilir. Bediüzzaman Hazretleri bu konuyu şu şekilde açıklar:

“Doğrudan doğruya sünnet-i seniyeye ittibâ‘etmek, Resûl-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı hâtıra getiriyor. O ihtârdan, o hâtıra, bir huzûr-u İlâhî hâtırasına inkılâb eder. Hatta en küçük bir muâmelede; hatta yemek, içmek ve yatmak âdâbında sünnet-i seniyeye mürâât ettiği dakikada, o âdî muâmele ve o fıtrî amel, sevablı bir ibâdet ve şer‘î bir hareket oluyor. Çünkü o âdî hareketiyle Resûl-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a ittibâı düşünür ve şerîatın bir edebi olduğunu tasavvur eder ve şerîatın sâhibi, o olduğu hâtırına gelir. Ve ondan Şâri‘-i Hakîkî olan Cenâb-ı Hakk’a kalbi müteveccih olur, bir nevi‘ huzûr ve ibâdet kazanır. İşte bu sırra binâen, sünnet-i seniyeye ittibâı kendine âdet eden, âdâtını ibâdete çevirir, bütün ömrünü semeredâr ve sevabdâr yapabilir.”[3]

Yukarıda da izah edildiği gibi insan sünnet-i seniyeye tâbi olmak ile her halinde Sevgili Peygamberimizi (asm) hatırlar. Zira onun gibi yaşamaya çalışmaktadır. Sevgili Peygamberimizi (asm) her an hatırlamak, onu yâd etmek, onun yolundan gitmekle mü'min her halinde Allah’ı hatırlar ve ona göre yaşar. Bu da onu huzura ve rızaya eriştirir. Çünkü en küçük bir harekette bile “Acaba peygamberimiz nasıl davrandı?” diye düşünmek kişiyi İslâm esaslarına ve kurallarına yönlendirir. Bu da İslâm üzere bir hayat yaşamayı netice verir ve Allah’a tam bir kul olur. İşte bu sebeptendir ki sünnete tâbi olan kişi, her halini ibadete çevirebilir.