İlgili örnek Risale-i Nur'da şöyle geçmektedir:
Görüyoruz ki, o kavanoz şişelerden herbirisinden, bir mîzân-ı mahsûsla, bir iki dirhem bundan, üç dört dirhem ötekinden, altı yedi dirhem başkasından ve hâkezâ... muhtelif mikdarlarda eczâlar alınmış. Eğer birinden, bir dirhem ya noksân veya fazla alınsa, o ma‘cun zîhayat olmaz, hâssiyetini gösteremez. Hem o hayatdâr tiryâkı da tedkîk ettik. Herbir kavanozdan bir mîzân-ı mahsûsla bir madde alınmış ki, zerre mikdar noksân veya ziyâde olsa, tiryâk hâssasını kaybeder. O kavanozlar elliden ziyâde iken, herbirisinden ayrı ayrı bir mîzânla alınmış gibi ayrı ayrı mikdarlarda eczâlar alınmış.1
Hakikat kısmı ise şöyle geçmektedir:
İşte bu misâl gibi; herbir zîhayat, elbette zîhayat bir ma‘cundur. Herbir nebât, hayatdâr bir tiryâk gibidir. Çok müteaddid eczâlardan, çok muhtelif maddelerden ve gāyet hassâs bir ölçü ile alınan maddelerden terkîb edilmiştir. Eğer esbâba, anâsıra isnâd edilse ve “Esbâb îcâd etti” denilse; aynen o eczâhânedeki ma‘cunun, şişelerin devrilmesiyle vücûd bulması gibi, yüz derece akıldan uzak, muhâl ve bâtıldır.2
Bediüzzaman Hazretleri eczahâne örneğinde, yüzlerce farklı maddeden hassas ölçülerle alınarak hazırlanan hayat verici tiryâk ve ma‘cunların (ilaç) tesadüfen oluşamayacağını anlatılır. Aynı şekilde her bir canlı da yüzlerce farklı madde ve unsurun çok ince dengelerle birleşmesiyle meydana gelmiştir. Bu düzeni “tesadüf, tabiat veya kör sebepler yaptı” demek, devrilen kavanozların kendi kendine ilaç oluşturduğunu söylemek kadar akıl dışıdır. Netice itibarıyla canlılık, ölçü, denge, hikmet ve iradeyle kurulmuş mükemmel bir yaratıcıyı göstermektedir.
Hassas ölçü ile alakalı sayısal birkaç örnek verecek olursak;
İnsan vücudu bu durumun en açık örneğidir. Kan değerlerimiz hep belli aralıklarda kalması lazım ki vücut fonksiyonlarımız doğru bir şekilde çalışabilsin. Eğer değerlerimizde biraz değişim olacak olsa ya tansiyonumuz çıkıyor ya başımız ağrıyor veya halsiz oluyoruz. Bu hassas değerler daha fazla bozulursa ölümü dahi netice verebiliyor. Bu durumlar ile alakalı sayısal örnek verecek olursak;3
Bitki ve hayvanlarda ise örneğin, bitkilerin %0.002 oranındaki klorofil – magnezyum atomu eksik olursa fotosentez durur, bitki ölür. Arı kolonisi sayısında %10 azalma → bal verimi %40 düşer, ekosistem çöker.4
Sonuç olarak, canlılık, tıpkı eczahâne örneğindeki gibi yüzlerce unsurun milimetrik oranlarla birleştiği hassas bir ölçüde yaratılmıştır. Bu dengelerden birinin eksik veya fazla olması bile sistemi yok eder. Böyle bir yapının tesadüfle, sebeplerle veya kör tabiatla açıklanamayacak kadar ince ayarlı olduğu ise bilimsel gerçeklerdir.
Bediüzzaman Said Nursi, Lemalar, Hayrat Neşriyat, Isparta 2013, s. 187.
Bediüzzaman Said Nursi, Lemalar, Hayrat Neşriyat, Isparta 2013, s. 187.
