E ticaret yapmak caiz midir?

İslâm, meşru (dinen yasaklanmamış) bir ürünü veya hizmeti ön gördüğü ticari prensiplere uygun olarak alıp-satmakta bir sakınca görmez. Bu tür ticari faaliyetlerin, kural olarak ilgili genel/özel resmi mevzuat hükümlerine bağlı kalmak şartıyla e-ticaret yani geleneksel ticaretin web ortamında veya mobil olarak yapılmasında dinen bir engel bulunmamaktadır.

Günümüzde yapılan e-ticaret uygulamaları şunlardır:
1- Doğrudan satış esasına göre e-ticaret: Üretici/tedarikçi firmaların ellerindeki bir malı doğrudan e-ticaret ortamında peşin veya taksitle ya da kredi kartıyla satmalarında ve bu ürünleri doğrudan müşterinin adresine kargolamalarında dinen bir sakınca yoktur.
2- Pazarlamacı esasına göre e-ticaret: Ticari bir faaliyette bulunacak kişi veya kuruluşların üretici/tedarikçi firma ile anlaşarak onlara ait malların satılmasına aracılık etmesinde ve söz konusu aracılık işlemi karşılığında satıcı ve/veya alıcıdan sözleşmeye uygun belli bir komisyon (vekâlet) ücreti almasında, dinen herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. E-ticaret platformlarının, üretici/tedarikçi firmalara ait olan ürünleri, peşin veya taksitle ya da kredi kartıyla pazarlamalarında ve bu ürünlerin doğrudan müşterinin adresine gönderilmesinde dinen bir sakınca yoktur.
3- Stoksuz satış (dropshipping) yöntemiyle e-ticaret: Aracıların (e-ticaret platformları), tedarikçi firmalarla herhangi bir satış veya pazarlama sözleşmesi yapmaksızın, sahibi olmadıkları bir malı satışa sunmaları, daha sonra da söz konusu üretici/tedarikçi firmalardan satın alarak müşteriye göndermesi, sahip olunmayan bir şeyin satılması mahiyeti taşıyacağından caiz değildir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.)’den nakledilen rivayetlerde, bir kimsenin sahip olmadığı bir malı, daha sonra piyasadan satın alarak alıcıya teslim etmesi şartıyla da olsa bir başkasına satmasına müsaade edilmemiştir.[1] Bu itibarla tedarikçi firmalara ait ürünlerin, satın alınmaksızın veya ilgili firma tarafından satışına yetkilendirilmeksizin e-ticaret yöntemiyle stoksuz olarak pazarlanması caiz değildir.
4- Satın alınan malın teslim alınmadan müşteriye ulaştırılması esasına dayalı e-ticaret: Şayet e-ticaret platformları (aracılar), üretici/tedarikçi firmalardan satın aldıkları ürünleri peşin veya taksitle müşterilerine satar ve bu ürünleri teslim almadan (kable’l kabz), üretici/tedarikçi firmalardan doğrudan müşterinin adresine göndermelerini isterlerse; böyle bir satış Hanefilere göre menkul mallarda,[2] Şafi mezhebine göre ise bütün mallarda caiz değildir.[3] Malikilere göre ribevi (misli/standart) yiyecek ürünlerin dışındaki mallarda,[4] Hanbelilerin meşhur görüşüne göre ise kabzına (hemen teslim) ihtiyaç duyulmayan her türlü malda caizdir.[5] Günümüzde bu tür satışların örf haline gelmesi nedeniyle bu konuda cevaz veren görüşler ile amel etmek de bir sakınca olmaz. Burada önemli olan malın telef olması, aldatma, hile vb. nedenlerle üretici veya tüketicilerin zarar görmemesidir.
Son olarak; e-ticaret uygulamalarından doğrudan ve pazarlamacı esasına göre yapılan satış işlemleri caiz iken stoksuz satış (dropshipping) ise caiz değildir. Aracı tarafından satın alınan malın teslim alınmadan müşteriye ulaştırılmasında hususunda ise, ticari örf oluşması ve tarafların hakkının korunması kaydıyla böyle bir satış caiz görülebilir.
Öte yandan caiz görülen e-ticaret uygulamalarında müşterilerin muhatabı e-ticaret firmalardır. Ayrıca bu satış türlerinde altın ve gümüş gibi parasal niteliği olan ürünlerin taksitli satışı ve faizli kredi uygulamaları dinen caiz değildir. (Din İşleri Yüksek Kurulu)