Kur'ân'ı Kerimde duanın usul ve âdâbına dair bazı âyetleri başlıklar halinde alacak olursak;
1- Evvela duada samimi olunmalı
Öyle ise kafirlerin hoşuna gitmese de (siz) dinde ona (karşı) ihlaslı (samimi) kimseler olarak Allah'a dua edin.1
Rabbinize yalvara yalvara ve için için dua edin! Şüphesiz O haddi aşanları sevmez.2
2- Esmaül-Hüsna ile dua etmek
Esmaül-Hüsna(en güzel isimler) ise Allah'ındır! Öyle ise Ona onlarla dua edin.3
3- Duada sesi yükseltmemek gerekir
(Duada) sesi yükseltsen de (yükseltmesen de O'nun için birdir, O her şeyi işitir!) Şüphesiz O, gizliyi de, daha gizli olanı da bilir.4
4- Geceleyin dua etmek
(Teheccüd namazı kılmak için) yanları yataklardan uzaklaşır; korkarak ve umarak Rablerine duâ ederler ve kendilerini rızıklandırdığımız şeylerden (Allah yolunda) sarf ederler.5
5- Salih amel işleyenlerin dualarına icabet edilmesi
Ve îmân edip sâlih ameller işleyenlere icâbet eder (onların duâlarına cevab verir) ve fazlından onlara (mükâfâtlarını) arttırır. Kâfirlere gelince, onlar için (çok) şiddetli bir azab vardır.6
6- Izdırar halinde dua etmek
(Onlar mı daha hayırlıdır,) yoksa (bir sıkıntısından dolayı) kendisine duâ ettiği zaman darda kalan (bir kulun)a icâbet edip, (ondan) fenâlığı gideren ve sizi yeryüzünün halîfeleri kılan (Allah) mı? Allah ile berâber (başka) bir ilâh mı var? Ne kadar az ibret alıyorsunuz!7
7- Duada istenilen şeylere dikkat etmek
İnsan ise, (bazen öfkelenerek, bazen bilmeyerek) hayra olan duâsı gibi (kendi aleyhine olarak) şerre duâ eder. Çünki insan, (işin sonunu düşünmez ve) çok acelecidir.8
8- Duayı her zaman yapmak
Hem insana ni'met verdiğimiz zaman (şükürden) yüz çevirir ve yan çizer. Ona kötülük dokunduğu zaman da bol bol duâ eden bir kimse olur.9
9- Yanlış dua etmemek
İnsanlardan öylesi de vardır ki: “Rabbimiz! Bize (nasîbimizi) dünyada ver” der; o takdirde onun için âhirette hiçbir nasib yoktur!10
Hadis-i Şeriflerde de dua adabı ile ilgili çok izahlar vardır. Birkaç tanesi şöyledir:
İnsanların en acizleri duada acz gösterenlerdir. En cimrileri ise selam vermekte cimrilik edenlerdir.11
1- Duayı terk etmenin günahı oluşu
Duayı terk etmek günahtır.12
2- Duada ısrar edilmesi
Allah'a dua ettiğinizde kabul olunacağına inanarak dua edin. Hiçbiriniz kesinlikle eğer dilersen ver Ya Rabbi demesin. Çünkü Allah kabul edeceğine inanarak dua etmenizi çirkin görmez.13
3- Kişinin duada nefsinden başlaması
Allah resulü bir kişiye aldığında kendinden başlayarak ona dua ederdi.14
4- Duada gözleri semâya dikmenin yasak olması
Duada gözlerini semaya kaldıranlar bu âdetlerinden vazgeçmeli yoksa gözlerinin ziyası alınır.15
5- Kabule yakın ve makbul dualar
Her Kur'an hatminin ardından yapılan dua makbuldür.16
Kim bir farz namazını kılar da ardından dua ederse duası kabul olunur. Kim Kur'an'a hatmeder hemen ardından dua ederse onunla duası makbul olur.17
Kulun Allah'a en yakın olduğu an secde anıdır. Öyle ise secde duayı arttırın.18Resûlullâha hangi dua en çok kabul edilir diye sorulunca, gecenin son kısmında ve farz namazların hemen ardından yapılan dua demiştir.19
Üç dua makbuldür, Allah tarafından kabul edilmesinde şüphe yoktur: mazlumun duası, yolcunun duası ve babanın evladına duası.20
Ayrıca; dua daha ziyade uhrevi olmalıdır. Çünkü asıl hayat ahiret hayatıdır. Bu dünya geçici ve fanidir. Duada dünyalık bir şeyi ısrarla istemek doğru değildir. Çünkü bir âyette şöyle buyrulmaktadır:
Fakat olur ki, bir şeyden hoşlanmazsınız ama, o sizin için hayırlıdır. Ve olur ki bir şeyi (de) seversiniz, hâlbuki o sizin için bir şerdir. Allah ise (sizin için hayır olanı) bilir de siz bilmezsiniz.21
Dua ile beraber olmasını istediğimiz işin maddi sebeplerini de yerine getirmek lazımdır. Bu duamızın kabul olmasına vesiledir. Nitekim bu konuda Sevgili Peygamberimiz (sav) şöyle buyurmuştur:
Ya Resûlallah! Devemi bağlayıp da mı Allah’a tevekkül edeyim, yoksa bağlamadan mı tevekkül edeyim.” diye sorduğunda Allah Resûlü (s.a.s), ona şöyle cevap vermiştir: “Önce deveni bağla, sonra Allah’a tevekkül et!22
Bediüzzaman Hazretleri duanın nasıl olması gerektiği konusunda şöyle demektedir:
Birinci Suâliniz: “Mü’minin mü’mine en iyi duâsı nasıl olmalıdır?”
Elcevab: Esbâb-ı kabûl dâiresinde olmalı. Çünkü bazı şerâit dâhilinde duâ makbûl olur. Şerâit-i kabûlün ictimâı nisbetinde, makbûliyeti ziyâdeleşir. Ezcümle:
Duâ edileceği vakit, istiğfâr ile ma‘nevî temizlenmeli. Sonra makbûl bir duâ olan salavât-ı şerîfeyi şefâatçi gibi zikretmeli. Ve âhirde yine salavât getirmeli. Çünkü iki makbûl duânın ortasında bir duâ makbûl olur. Hem بِظَهْرِ الْغَيْبِ yani gıyâben ona duâ etmek; hem hadîste ve Kur’ân’da gelen me’sûr duâlarla duâ etmek; meselâ اَللّٰهُمَّ اِنّ۪ٓي اَسْئَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ ل۪ي وَلَهُ فِي الدّ۪ينِ وَالدُّنْيَا وَالْاٰخِرَةِ ٭ رَبَّنَٓا اٰتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ gibi câmi‘ duâlarla duâ etmek; hem hulûs ve huşû‘ve huzûr-u kalb ile duâ etmek; hem namazın sonunda, bilhassa sabah namazından sonra, hem mevâki‘-i mübârekede, hususan mescidlerde, hem cum‘ada, hususan saat-i icâbede, hem şuhûr-u selâsede, hususan leyâlî-i meşhûrede, hem Ramazan’da, hususan Leyle-i Kadir’de duâ etmek, kabule karîn olması rahmet-i İlâhiyeden kaviyen me’mûldür.
O makbûl duânın ya aynen dünyada eseri görünür. Veyahud duâ olunanın âhiretine ve hayat-ı ebediyesi cihetinde makbûl olur. Demek aynı maksad yerine gelmezse, “Duâ kabul olmadı” denilmez. Belki “Daha iyi bir sûrette kabul edilmiş” denilir.23
Ayrıca konu ile alakalı detaylı izah için lütfen bakınız;
Mümin 14
Araf 55
Araf 180
Taha 7
Secde 16
Şura 26
Neml 62
İsra 11
Fussilet 51
Bakara 200
Beyhaki, Şuabul İman, 8392.
Taberani, Mucemussağir, 708.
Buhari, Tevhid, 31.
Tirmizi Daavat, 3385.
Müslim, Salat, 429.
Buhari, Şuabu'l iman, 1919.
Taberani, Mucemul kebir, 647.
Müslim, Salat, 215, 482.
Tirmizi, Davat, 79, 3499.
Tirmizi, Birr, 7, 1905.
Bakara 216
Tirmizî, Sıfatü'l-Kıyame, 60.
Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat, Hayrat Neşriyat, Isparta 2013, s. 123.
