Yemeğe tuz ile başlamanın delilleri nelerdir? Bu konuda hadis var mıdır?

Tuz ile ilgili rivayetler, meşhur hadis kitaplarından sahih bir senetle bizlere ulaşmasa da bu konuyla alakalı çok sayıda zayıf hadis bulunmaktadır. Ancak zayıf hadis uydurma demek değildir. Uydurma başkadır zayıf hadis başkadır. Zayıf hadis; itikad ve hüküm konularında olmadığı taktirde fazilet ve sevap umarak amel edilmesi âlimler tarafından hoş karşılanan hadis çeşitlerindendir. Nitekim aşağıda da zikredileceği üzere İmam Gazzali ve Abdulkadir Geylani gibi büyük zatlar tuz ile ilgili hadislerle amel etmişler, kitaplarında da bizlere nakletmişlerdir.

Hadislerin sıhhat açısından değerlendirilmesi; 

1) Hz. Ali’den şöyle dediğini rivâyet etmiştir: Rasûlullâh (s.a.v.) bana dedi ki: “Ey Ali! … Yemek yediğinde tuzla başla ve tuzla bitir. Çünkü tuzda yetmiş hastalığa şifa vardır. Bunların ilki cüzzâm, delilik, alaca hastalığı, diş ağrısı, boğaz ağrısı ve göz (karın) ağrısıdır…”[1]

Bu hadisin kaynaklarından olan Heysemî ve Askalânî’nin kitaplarında herhangi bir zayıf tenkidi yapılmamakla beraber; Bûsirî: “Bu sened, zayıf râvîlerle müselseldir. Seriyy, Hammâd ve Abdürrahîm zayıftır.” sözleriyle hadisin zayıf olduğunu söylemiştir. Ebu’l Ferec ise “Bu, Hz. Peygamber’den sahîh olarak nakledilmeyen bir hadistir.” demektedir.[2]

2) Hz. Ali dedi ki: “Kim yemeğine tuzla başlarsa (tuz) ondan yetmiş çeşit belayı giderir.”[3]

İbn Arrâk “Hz. Ali’nin mevkûf rivâyeti zayıftır. Senedinde Cüveybir adlı metrûk bir râvî bulunmaktadır. Rivâyeti ondan nakleden Îsâ b. Eşʿas ise meçhul bir râvîdir.” demektedir.[4]

3) Âişe (r.a) dedi ki Rasûlullâh (s.a.v.) şöyle buyurdu: “… Her kim yemekten önce ve sonra tuz yerse 360 çeşit hastalıktan emin olur. Bunların en hafifi cüzzâm ve alaca hastalığıdır.”[5]

Muhakkikler bu hadisin senedinde bulunan Ali b. Nüfeyre ve İshâk el-Huzâî hakkında bilgi bulamadıklarını, Ali b. Hüseyn’in hangi Ali b. Hüseyn olduğunu tespit edemediklerini ve Mûsâ b. İbrâhîm’in “metrûkü’l-hadîs” olduğunu belirterek, hadisin zayıf olduğuna hükmetmişlerdir.

Anlaşılacağı üzere tuz ile ilgili rivayetler zayıf olarak değerlendirilmektedir. Ancak unutulmaması gereken bir konu şudur ki zayıf hadis akaidi ve ahkamı ilgilendirmiyoır; fezail, menakıb, mevaiz, tergib-terhib ve kıssalar gibi konulardan bahsediyorsa onlarla amel edilebilir.[6]

Bu konuda İmam Nevevî şöyle der: "Hadisçiler, Fıkıhçılar ve başka disiplinlerden olan ulema şöyle demiştir: Fezail ve tergib-terhib konusunda zayıf hadis ile amel caiz ve müstehaptır. Yeter ki hadis uydurma olmasın. Helal-haram, alım-satım, nikâh-talak gibi ahkâm sahasına gelince, bu konularda sahih veya hasen hadisten başkasıyla amel edilmez. Ancak bu sahada da ihtiyat ihtiva eden zayıf hadis bu söylediğimizin istisnasıdır. Bazı satışların veya bazı nikâh türlerinin mekruh olduğunu bildiren zayıf hadisler böyledir. Zira bu hadislerin bildirdiği tarzdaki muamelelerden uzak durmak müstehaptır. Ancak bu hüküm, vücuba kadar gitmez..."[7]

Yemeğe az miktarda tuz tadarak başlamak, kadim ulemamızın telif ettiği adab kitaplarında da bahsedilmiştir.

Meselâ, Huccetü’l-İslâm İmam Gazâlî (rh.), yemeğe tuz tadarak başlamayı “yemeğe başlama âdabı” olarak zikretmektedir[8].

Abdulkadir Geylanî (k.s.) Hazretleri de, yemeğe tuz ile başlamanın sünnet olduğunu; ekmekteki tuza niyet edince de bu sünnetin yapılmış olacağını beyan ediyor.[9]