Aynı durumla karşılaşan iki kişiden biri iyiyi seçtiği halde diğeri niye kötüyü seçiyor? İnsanların cüz i ihtiyarisi farklı mı? Farklıysa Allah birini iyiye yakın birini kötüye yakın mı yarattı (haşa)?

Allah'ın bütün insanları İslam fıtratıyla yarattığı Peygamberimiz (sav) tarafından bildirilmiştir. Ayrıca Tîn sûresinde, “Gerçekten insanı en güzel bir surette yarattık. Sonra onu aşağıların aşağısına çevirdik. İman edip Salih amel işleyenler hariç” buyuruyor. Yani bütün insanlar iyilik üzere yaratıldıkları halde iradelerini kötüye kullananlar aşağı düşerler, iyi kullananlar ise yücelirler.

Dolayısıyla kimse kötüye yakın bir fıtratla yaratılmış değildir. İnsanların iradelerini farklı yönlerde kullanmaları, bazılarının kötüye yakın yaratılmalarını değil, iradelerinin tamamen hür olduğunu isbat eder. Eğer herkes aynı durumlarda aynı tercihlerde bulunsa idi, o zaman da iradelerinin yönlendirildiğinden şüphe ederlerdi.

Ayrıca iradeleri ile kötüye yönelmiş insanların uzun bir aradan sonra iyiliğe dönmeleri de çoklukla karşılaşılan bir durum olduğu gibi, tersiyle de karşılaşılmaktadır. Bu da iradenin daima hür olduğunu gösterir.

İnsanların iradelerini farklı farklı kullanmalarının sebebi, tamamen farklı kişilik, duygu ve düşünce yapısında ve farklı ahlakî seviyelerde olmalarındandır. Kötü ahlak ve alışkanlıklara sahip insanların kötü tercihler yapacağı doğrudur. Fakat bu alışkanlık ve ahlakları da kendi iradeleriyle zaman içinde kazanırlar. Ayrıca en kötü ahlaklı bir insanın dahi ölünceye kadar, akıl ve iradesini kullanarak hatasından dönmesi mümkündür ve bu yaşanmaktadır da...

Buhari’de geçen bir hadiste, 100 kişiyi öldüren bir adamın son anlarına doğru samimi bir tevbe etmesi ve bunun üzerine ruhunun rahmet meleklerince teslim alınmasını anlatan kıssa, iradenin her zaman serbest olduğuna ve insanın her zaman dönebileceğine dair güzel bir numunedir.