Celali ve Cemali tecelli nedir. Cennette cemali tecelli; cehennemde ise celali tecelli nedir, nasıldır ne anlama geliyor?

Tecelli, Cenab’ı Hakk’ın yarattığı mahlukat üzerinde isim ve sıfatlarının cilvelerinin ve anlamlarının görünmesidir.

Cenabı Hakkın iki tarzda tecellisi vardır. Biri cemali, diğeri celali tecellidir. Allah'ın güzelliğini, şefkatini, rahmetini, merhametini vb. gösteren tecelliler cemali tecellilerdir. Buna mukabil azametini, büyüklüğünü, kahrını, izzetini vb. gösteren tecelliler ise celali tecellilerdir. Çoğunlukla külliyatta, türlerde, cinslerde ve büyük şeylerde celal tecellisi olur. Yine çoğunlukla küçüklerde, cüzlerde, fertlerde de cemal tecellisi olur. Bu tecelliler içinde bulunduğumuz ve şahid olduğumuz alem-i şehadette iç içedir. Mesela zalimlere gelen bela ve musibetler celali bir tecelli iken; aynı zamanda mazlumlar için de cemali bir tecellidir.

Bu izahlardan sonra, hayat, nur, vücud, cennet cemali tecellilerin yansımasıdır. Yine Varlıklar üzerinde görünen süsler, nakışlar, güzellikler, lütuflar, ihsanlar, cömerdlikler hep cemali tecellilerdir. Cemîl, Rahman, Rahîm, Kerîm, Cevvad, Muhyî, Müzeyyin gibi isimler cemali isimlerdir.

Buna mukabil Ölüm, yokluk, ayrılık, cehhennem celali tecellilerin yansımasıdır. Yine afetler, felaketler, belalar, musibetler, bazı kavimlere gelen azaplar, helaklar hep celali tecellilerdir. Allah, Celîl, Kahhar, Aziz, Mümît, Müntakîm, Cebbar gibi isimler de celali isimlerdir. 

Cenab-ı Hakk'ın cemali isimlerinin azami mertebede tecelli edeceği yer cennettir. Cennette hep güzellikler olacağından, Allah’ın isim ve sıfatlarının cemali tecelligahı cennet olacaktır. Yani cennette Cenab’ı Hakk’ın isim ve sıfatlarının tecellilerinde hep rahmet, şefkat ve güzellikler müşahede edilecektir. Bir başka deyişle, cennetteki bütün lezzetler, keyifler, güzellikler, lütuflar Cenab-ı Hakk'ın cemali isimlerinin tecellisi demektir. 

Cenab-ı Hakk'ın azamet, kudret, hakimiyet bildiren Azim, Cebbar, Kahhar gibi isimleri ise celali isimlerdir. Cehennemde bu  isimler azami mertebede tecelli edecektir. Yani Cehennemde azap ve kahır olacağından isim ve sıfatlarının celali tecelligahı cehennem olacaktır.

Bu konuda Risale-i Nurda geçen iki yeri aşağıya alıyoruz.

"Arkadaş! Cenâb-ı Hakk’ın sıfât-ı ezeliye âleminde biri Celâlî, diğeri Cemâlî iki türlü tecellîsi vardır. Celâl ile Cemâl’in sıfât-ı ef‘âl âleminde tecellîsinden, lütuf ve kahır, hüsün ve heybet tezâhür eder. Ef‘âl âlemine tecellî edince, تَحْلِيَه ile تَخْلِيَه tenzîh ile tezyîn doğar. Âsâr ve a‘mâl âleminden âlem-i âhirete intibâ‘ edince, lütuf cennet ve nûr olarak, kahır da cehennem ve nar olarak tecellî eder. Sonra âlem-i zikre in‘ikâs edince, biri hamd, diğeri tesbîh olmak üzere iki kısma ayrılır. Sonra âlem-i kelâmda tecellî edince, kelâmın emir ve nehye taksîmine sebeb olur. Sonra âlem-i irşâda intikāl edince, irşâdı terğîb ve terhîb, tebşîr ve inzâra taksîm eder. Sonra vicdana tecellî edince, recâ ve havf husûle gelir. Sonra irşâdın iktizâsındandır ki, havf ile recâ arasındaki muvâzene devamla muhâfaza edilsin ki, recâ ile doğru yollara sülûk edilsin. Havf ile de eğri yollara gidilmesin. Ki, ne Allah’ın rahmetinden me’yûs olunsun ve ne de azabından emîn olunsun." )İşarat'ül-İ'caz)

"İsm-i Celal, alelekser nevilerde, külliyatta tecelli eder. İsm-i Cemal ise mevcudatın cüz'iyatına tecelli eder. Bu itibarla nevilerdeki cûd-u mutlak(Mutlak cömertlik), celalin tecellisidir. Cüz'iyatın nakışları, eşhasın güzellikleri cemalin tecelliyatındandır.
Ve keza celal, vâhidiyetin tecellisinden, cemal dahi ehadiyetin tecellisinden zahir olur. Bazan da cemal, celalden tecelli eder. Evet cemalin gözünde celal ne kadar cemildir, celalin gözünde dahi cemal o kadar celildir." (Mesnevi-i Nuriye)