Fakihlerin çoğunluğuna göre, cemaatle kılınan namazda saf düzenine özen gösterilmesi ve namaza başlamadan önce imamın bu konuda uyarıda bulunması mendubtur. [1] İmamın bu konuda gerekli hassasiyeti göstermesi ve gerektiğinde, safların usulüne uygun şekilde tanzim edilmesi için cemaati uyarması gerekir. Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.), namaza başlamadan önce safların düzgün ve sık olmasına dikkat etmiş, saflar arasında boşluk bırakılmaması hususunda muhtelif vesilelerle ashabını uyarmıştır.[2]

Saf düzeninin sağlanması öncelikle safların tam olarak doldurulmasına bağlıdır. Nitekim Hz. Peygamber, “Ön safı tamamlayın, boşluk kalacaksa arkadaki safta kalsın” buyurmuştur.[3] Ayrıca Efendimiz (sav) şu uyarıda bulunmuştur: “Saflarınızı düz tutun, omuzlarınızı bir hizaya getirin, boşlukları kapatın, kardeşlerinize yumuşak davranın. Aranıza şeytanın girmesine fırsat verecek açıklık bırakmayın. Safı birleştiren kimseye Allah rahmetini eriştirir, birleştirmeyenden rahmetini keser”[4]

Sevgili Peygamberimizin (sav) konuya ilişkin uygulama ve açıklamalarından hareketle fıkıh âlimleri imamın arkasında önce yetişkin erkeklerin, sonra çocukların, sonra kadınların yer alacağını belirtmiştir.

İmamın arkasında tek kişi namaz kılacaksa imamın sağ tarafında ve onu geçmeyecek şekilde durur; sol tarafında namaza durması âlimlerin çoğunluğuna göre mekruhtur. Eğer cemaat iki kişiyse imamı ortaya alacak şekilde arkada dururlar. [5]

İmama tabi olanlar birinci safı doldurup ikinci safı oluşturacak kadar fazlaysa ikinci saf yine imamın tam arkasında olacak şekilde başlar. 

Nitekim Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah (sav)  “İmamı ortanıza alınız ve saflardaki boşlukları doldurunuz.” buyurmuştur.[6] Hadiste geçen "İmamı ortalayın" emri sadece ilk saf için değil, bütün saflar için geçerlidir. Dolayısıyla birinci veya sonraki saflar dolduktan sonra başka bir saf oluşturulursa bu sağdan veya soldan değil de ortadan başlamalıdır.

Ön saflarda yer bulamayan kimsenin arkada tek başına durmasının hükmü tartışmalıdır. Ebû Hanîfe, Mâlik, Evzâî ve Şâfiî gibi âlimler safın arkasında tek başına namaza duran kimsenin namazının sahih fakat mekruh olduğuna hükmetmiştir.[7]

muhyfhr

[1] Müslim, “Ṣalât”, 124, 126; Salim Öğüt, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.35, s 435-436

[2] Buhârî, Ezân, 71-72 [717-719]; Müslim, Salât, 127-128 [436]

[3] Ebû Dâvûd, “Ṣalât”, 93

[4] Ebû Dâvûd, “Ṣalât”, 93

[5] Lütfü Şentürk, Seyfettin Yazıcı, İslam İlmihali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2019, s. 182

[6] Ebû Dâvûd, Salât 98

[7] Salim Öğüt, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.35, s 435-436