Deniliyor ki deprem vs. gibi musibetler bazı şahısların hata ve günahlarından meydana geliyor. Neden bu hususi günahlara mukabil Cenab-ı Hak büyük ve külli unsurları harekete geçirip büyük hadiselere sebebiyet verdiriyor.

Evvela şunu iyi bilmek gerekir ki Cenab-ı Hak bir hadiseyi veya bir unsuru sadece bir netice için yaratmaz. Genellikle bir hadisede veya bir eşyada birçok hikmetli neticeler halk eder. Cüz’i bir işte çok büyük neticeler yaratır.

Örneğin; yağmurun yağmasında yüzlerce güzel hikmetler vardır. Fakat biz sadece yağmurun bize faidesi olup olmadığı yönüne odaklanık yağmurdan zarar görsek yağmur kötüdür diyebiliyoruz. Hâlbuki yağmurun başka yüzlerce güzel hikmetleri vardır.

Aynen öyle de bazı insanlar hadiseleri genellikle kendi nokta-i nazarından değerlendirdiği hadiselerin zahirine veya sadece kendine bakan bir yönünüyle hükmedip iyi ya da kötü oldu diye değerlendirebiliyor. Fakat bize göre değil de kadere iman ve hikmet-i ilahiyye tarafından hadiselere bakabilirsek bizce çirkin gibi görünen birçok hadisenin arkasındaki başka güzellikler bize de görünecektir. O zaman deprem vs. gibi böyle büyük hadiselerin hikmetleri daha da iyi anlaşılmış olacaktır.

Mesela; deprem olayında bizim gördüğümüz sadece bir iki çirkin ve şer netice yoktur. Bir ikisi çirkin ise de meseleye kader, hikmet ve takdir-i ilahi penceresinden bakıldığı takdirde onun peşinden bizim ilk etapta göremediğimiz birçok güzellik ortaya çıkacaktır. İşte depreme bu nokta-i nazardan bakınca şöyle birçok hikmet çıkacaktır ki; deprem günahkârlara bir ikaz olmakla beraber diğer insanları da uyanık tutmayı, ibadete ve duaya sevk etmeyi, dünyanın faniliğini ve çürüklüğünü göstermeyi ve hatta masum insanların –sabr ve şükür etmek şartıyla- mal ve canlarını ahiret hesabına onlardan almaktadır.

Malına karşılık tekrardan cennet sarayları, köşkleri ve kasırları suretinde; ve canlarına mukabil ise cennette, ebedi bir şekilde ve genç bir yaş onlara verilecektir. İşte bunun gibi onlarca hikmetli güzel neticeleri sayabiliriz.

Hem birkaç çirkin netice olmasın diye bu hadise terk edilse diğer birçok güzel ve hayırlı neticeler terk edilmiş olacaktır. Bu da bir başka bir şer olurdu ki Rabbimiz bundan münezzehtir.

Ayrıca bu şahısların işlediği bazı günahlar gerçi hususi bir günahtır. Sadece o kişiyi mesul eder. Lakin küfür, faiz, zina, kul hakkı, ana-babaya isyan, zulüm ve içki gibi gadab ilahiyeye dokunup yeryüzünü hiddete getirecek derecede çirkin ve büyük olduğundan ceza olarak Cenabı Hak koca unsurları harekete geçirir. Depremle uyarır. “Bu yaptığınız çok büyük bir çirkinliktir ve çok büyük bir hatadır.” Diye büyük unsurları harekete geçirip dikkatle baktırır. Hem insanoğlu çok gafil olduğu için hatasının tam farkına varsın diye büyük dağları ve fay hatlarını harekete geçirerek onları şiddetli ikaz eder. Onları bu şekilde terbiye etmeye çalışır. Bu da hem gayet hikmetli olmakla beraber aynı zamanda tam bir adalettir. Çünkü günahlarının çirkinliği ve büyüklüğüne mukabil onlara büyük bir ikaz verilmiştir.