De ki: “Yeryüzünde dolaşın da (Allah) yaratmaya nasıl başlamış bakın; sonra Allah, âhiret hayâtını yaratacaktır.” Muhakkak ki Allah, herşeye hakkıyla gücü yetendir.”[1]

Ankebut Suresi 20. ayette geçen “son yaratılış” ifadesi, öldükten sonra yeniden diriliş anlamındadır. Bu mana tefsirlerde açıkça vurgulanmıştır. Ayette hem dünyadaki yaratma hem de dünya hayatının sona ermesinin ardından ikinci hayat için diriltme söz konusu edilmiştir. ilk yaratma, ikinci yaratmanın mümkün olduğuna delil olarak gösterilmiştir.[2] Bu ayet, Allah’ın kudretini anlamak için ilk yaratılışa bakmayı ve oradan hareketle ahirete iman etmeyi öğütlemektedir.

Ömer Nasuhi Bilmen: 'Hak Teâlâ Hazretleri, İbrahim (as)'a veyahut bizim yüce Peygamberimize şöyle emretmiştir. Ey Resulüm! O inkarcılara (De ki: Yerde yürüyünüz de bir bakınız ki) Nazarı itibara alınız ki, Rabbiniz (yaratmaya nasıl başlamış) insanları ve diğer birçok mahlûkatı ilk baştan nasıl çeşitli tavırlar değişik tabiatlar, farklı ahlâk ve kabiliyet üzere yaratmış, yeryüzünde ne kadar çeşit çeşit dağlar, dereler, denizler meydana getirmiş, bunları nazarı dikkatle seyredenler, elbette ilâhi kudretin büyüklüğünü takdire mecbur olurlar. Evet. (Allah Teâlâ) Her şeye kadirdir (sonra da ahiret hayatını meydana getirecektir.) Nice çeşitli hayat safhalarını meydana getirmiş olan o Yüce Yaratıcı, buna da inanıyoruz ki kadirdir. (Şüphe yok ki, Allah Teâlâ her şey üzerine fazlasiyla kadirdir.) Binaenaleyh insanları öldürdükten sonra tekrar hayata kavuşturmaya da ilâhi kudreti fazlasıyla yeterlidir.

İbn Kesîr: “Bu ayet, Allah Teâlâ'nın önce mahlûkatı nasıl yarattığını düşünmeye ve bu delillerden yola çıkarak ikinci yaratılışa iman etmeye bir davettir. Çünkü Allah ilk yaratılışı yapabildiğine göre ikinci yaratılış (ba's ba'de'l-mevt) daha kolaydır.” [3]

Fahreddin er-Râzî : “İlk yaratılış, yoktan var etmektir. Bu, Allah’ın kudretini gösteren en büyük delillerdendir. O hâlde yeniden yaratmak daha kolaydır. Müşriklerin yeniden dirilmeyi aklen imkânsız görmelerine cevap mahiyetindedir.” [4]

Elmalılı Hamdi Yazır: “İlk yaratılış, maddî yaratılıştır. Son yaratılış ise ölümden sonra diriltme, yani kıyametten sonraki hayatın yaratılışıdır. Bu da Allah’ın kudreti ile olacaktır. İnsan, yeryüzünde gözlem yaparak bu yaratılışın izlerini görebilir.” [5]

İbn Âşûr: “Allah Teâlâ insanları düşünmeye ve yeryüzünde yaratılışın işaretlerini görmeye teşvik ediyor. Bu gözlem, onları ikinci yaratılış olan ahiret hayatına iman etmeye yöneltmelidir.” [6]

Kur’an-ı Kerim’de bu anlamda başka ayetler de vardır:

“İnsan, bizim kemiklerini bir araya getiremeyeceğimizi mi sanıyor? Evet, bizim parmak uçlarına varıncaya kadar yeniden şekil vermeye gücümüz yeter.”[7]

 “Yaratmaya başlayan da O’dur, sonra onu tekrar eder. Bu, O’na daha kolaydır.”[8]

[1] Ankebut, 29/20

[2] Taberî, XX, 138-139

[3] Tefsîru İbn Kesîr, Ankebut 20

[4] Er-Râzî, Mefâtîhu’l-Gayb Tefsîrü’l-Kebîr, Ankebut 20

[5] Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili Tefsir, Ankebut 20

[6] İbn Âşûr, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Ankebut 20

[7] Yâsîn Suresi, 36/78-79

[8] Rum Suresi, 30/27