En'am suresi 163. ayette Hz. Peygamber efendimiz “Ben Müslümanların ilkiyim" diyor. A'raf suresi 143 te ise Hz.Musa "ben iman edenlerin / müminlerin ilkiyim" diyor. Nasıl anlayalım?

Kur’an’ı Kerim’deki bu ayetleri anlama noktasında tefsir kitapları bizim rehberlerimiz olmaktadır. Bu ayetlerle alakalı tefsir metinleri aşağıda sıralanmıştır.

"Vaktaki Musa, tayin ettiğimiz vakitte geldi, Rabbi ona hitab etti. Musa dedi "Rabbim, cemalini göster bana, ne olur seni göreyim." Buyurdu: "Beni fiyen göremezsin. Fakat şu dağa bak. Eğer o. yerinde durabilirse sen de beni görürsün." Derken Rabbi, o dağa tecelli edince, onu paramparça ediverdi. Musa da, bayılarak yere düştü. Aydınca dedi ki: "Seni tenzih ederim. Tevbe ettim sana. Ben iman edenlerin ilkiyim".[1]

Emrolunmadığım bir şeyi istemekten dolayı sana tevbe ettim. Ve ben kendi zamanımda îman edenlerin ilkiyim.[2]

"Senin iznin olmadan seni görme isteğinden tevbe edip sana yöneldim" Senin, dünyada iken görülmeyeceğine inanıp iman edenlerin ilki benim, " Veya, "Senin iznin olmadan senden bir şey istemenin uygun olmadığına inananların ilki benim.." demektir.[3]

Bu dünyada "Sen beni göremezsin" tecellisine ilk iman eden benim.[4]

Mûsa da gördüğü şeyin dehşetinden baygın düştü. Aydınca gördüğü şeyi tazim ederek dedi ki: 'Seni noksan sıfatlardan tenzih ederim, senden izinsiz senden bir şey istemem, dünyada istemeye cesaret ettiğimden dolayı sana tevbe ettim. Sen ise onu, ancak âhirette vaad ettin. Ve ben senin azametin ve celâline, yahut dünyada senin görülmeyeceğine Müminlerin ilkiyim.'[5]

"De kî: "Şüphesiz benim namazım da, ibadetlerim de, hayatım da, memâtım da, hiçbir ortağı olmayan alemlerin Rabbi Allah'a aittir. Ben böylece emrolundum. Ben müslümanların ilkiyim" ..[6]

Yine o peygamber, "Ben müslümanların ilkiyim, yani, Allah'ın kaza ve kaderine teslim olanların ilkiyim" der. Peygamberin, bütün müslümanların ilki olmadığı malumdur. Binaenaleyh onun, kendi zamanındaki müslümanların ilki olması gerekir.[7]

Ben ise müslümanların ilkiyim, yani Allah'ın emrine teslim olanların birincisiyim, en önündeyim. [8]

"Ben bununla” bu söz ve ihlâsla "emrolundum ve ben Müslümanların ilkiyim". Çünkü her peygamberin Müslümanlığı ümmetinin Müslümanlığından öncedir.[9]

İbrahim ve diğer peygamberler ondan önce değil midir diye sorulacak olursa, derim ki: Bu soruya üç türlü cevap verilebilir:

1. Hazret-i Peygamber manen bütün mahlukatın ilki olarak yaratılmıştır. Nitekim Ebû Hüreyre yoluyla gelen hadiste Hazret-i Peygamber'in şöyle buyurduğu nakledilmektedir: "Biz dünyada sonradan gelenleriz, kıyâmet gününde ilkleriz. Ve bîz, cennete ilk girecek olanlarız." Müslim, Cumua 20-21; Nesâî, Cumua 1.

Huzeyfe (radıyallahü anh)'ın rivâyet ettiği hadisle de şöyle denilmektedir: "Biz dünya ehli arasında (ümmet olarak) sonuncularız. Kıyâmet gününde ise bütün mahlukattan önce haklarında hüküm verilecek olan ilkleriz." Müslim, Cumua 22; Nesâî, Cumua 1.

2. Hazret-i Peygamber, yaratılış itibariyle onlardan önce olduğundan dolayı onların ilkidir. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmaktadır:

"Hani Biz, peygamberlerden ahidlerini almıştık. Senden de, Nûh'tan da..." (el-Ahzab, 33/7) Katade der ki: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: "Ben, yaratılış itibariyle peygamberlerin ilki, gönderiliş itibariyle onların sonuncusuyum." "Âdem henüz ruh ile ceset arasında iken ben Peygamberdim' anlamında: İbn Sa'd, Tabakat, VII, 60. İşte bundan dolayı burada Hazret-i Peygamber'in ismi Nûh ve sair peygamberlerden önce zikredilmiştir.

3. O, kendi dinine tabi olan müslümanların ilkidir. Bu açıklama, İbnü'l-Arabî'ye aittir. Bu, Katade'nin ve başkalarının da görüşüdür.[10]